بهترین رژیم غذایی برای دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری می‌تواند در طول حاملگی ایجاد شده و موجب بروز عوارض متعددی شود. خوشبختانه زنان مبتلا به این بیماری می توانند با پیروی از یک رژیم غذایی سالم این عوارض را کاهش دهند. حال سوال این است که زنان مبتلا به دیابت بارداری باید چه غذاهایی را مصرف کرده و از خوردن چه غذاهایی پرهیز کنند؟ در این مقاله رژیم غذایی مناسب برای زنان مبتلا به دیابت بارداری و نحوه ی درمان و برخی عوارض آن توضیح داده می شود.

اصلی ترین علائم دیابت در بارداری را بشناسید

رژیم غذایی بیماران دارای دیابت در دوران بارداری اهمیت دارد. مصرف مقدار مناسب کربوهیدرات و انتخاب غذاهای سالم در رژیم غذایی دیابت در دوران بارداری مهم است. رژیم غذایی مناسب و کنترل قند خون در دوران بارداری برای سلامتی مادر و کودک اهمیتی فراوانی دارد. تغذیه مناسب به لاغری و تناسب اندام افراد دارای رژیم غذایی دیابت در دوران بارداری کمک شایان می کند. علائم دیابت بارداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تشنگی شدید غیر معمول

• تکرر ادرار

• خستگی

• تهوع

• عفونت‌های مکرر مثانه

• تاری دید

• وجود قند در ادرار در آزمایش تشخیصی

• و…

چرا خانم های باردار به دیابت مبتلا می شوند؟

دیابت بارداری زمانی رخ می‌دهد که بدن زن باردار نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند. این امر منجر به افزایش قندخون می‌‌گردد. چنانچه این مشکل به درستی کنترل نشود، ممکن است برای مادر و نوزاد مشکلاتی را ایجاد نماید. 

به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری بین 2 تا 10 درصد از بارداریها سالانه در ایالات متحده‌ی آمریکا تحت تأثیر دیابت بارداری قرار می‌گیرند. هنگامی که یک خانم باردار می‌شود، بدن او هورمونهای بیشتری را تولید می‌کند که موجب افزایش وزن وی می‌گردد. هر دوی این تغییرات ممکن است به این معنا باشد که سلولهای بدن او نمی توانند از انسولین آنطور که باید استفاده کنند. به این حالت مقاومت به انسولین نیز گفته می شود.

مقاومت به انسولین در خانم های باردار به چه معناست؟

 مقاوم شدن به انسولین به این معناست که برای تنظیم قند خون، بدن نیاز به مقادیر بیشتری از هورمون انسولین دارد. در برخی موارد بدن فرد قادر به تولید مقادیر کافی انسولین نخواهد بود که منجر به افزایش قندخون می‌شود. 

مطلب پیشنهادی: علل، علائم و عوارض دیابت بارداری

رژیم غذایی توصیه شده به خانم های باردار 

تبعیت از یک رژیم غذایی سالم در طی بارداری و بویژه چنانچه فرد به دیابت بارداری مبتلا باشد بسیار مهم است. قندخون بالا می‌تواند به مادر و جنین در حال رشد او صدمه وارد کند. برای کمک به مدیریت قند خون باید بر مقدار، نوع و دفعات مصرف کربوهیدرات هایی که زن باردار مصرف می‌کنند دقیقاً نظارت شود. نوشتن تمام غذاهایی که فرد در طول روز مصرف می‌کند شاید این کار را راحت‌ تر کند.

لازم است بدانید کربوهیدرات موجود در غذا هنگام هضم به قند تبدیل می شود (گلوکز نیز نامیده می شود). گلوکز برای شما و کودک مهم است اما مقدار زیاد گلوکز در خون می تواند منجر به مشکل شود. مصرف مقدار مناسب کربوهیدرات و انتخاب غذاهای سالم مهم است. کربوهیدرات ها در نشاسته، میوه ها، سبزیجات، شیر و ماست یافت می شوند. بنابراین این بخشهای غذایی باید اندازه گیری شوند. از مصرف شیرینی و دسر خودداری کنید زیرا ممکن است منجر به افزایش سطح قند خون شود.

۱- سه وعده غذایی اصلی و 2 یا 3 میان وعده در روز داشته باشید

خوردن زیاد در یک زمان باعث می شود که قند خون بیش از حد بالا برود. وعده های غذایی با حجم کم داشته باشید و میان وعده میل کنید. شما در دوران بارداری نیازهای غذایی خود را افزایش داده اید و کودک شما برای تأمین تغذیه متعادل روی شما حساب می کند.

۲- وعده های غذایی حاوی مواد نشاسته ای را اندازه بگیرید

در هر وعده غذایی یک نشاسته داشته باشید. یک وعده مناسب حدود 1 فنجان برنج، دانه ها، رشته فرنگی یا سیب زمینی پخته شده یا 2 قطعه نان در هر وعده غذایی است.

بیشتر بخوانید: سبزیجات به جای برنج

۳- هر بار یک لیوان شیر

شیر یک غذای سالم است و منبع مهمی از کلسیم است. از آنجا که مایع است، قند شیر به سرعت جذب می شود. داشتن بیش از حد شیر در یک زمان می تواند منجر به افزایش قند خون شود. بهتر است هر بار شیر را به یک فنجان محدود کنید.

۴- هر بار یک قسمت کوچک میوه

میوه ها مقوی هستند، اما از آنجا که قندهای طبیعی دارند، هر بار فقط یک وعده بخورید. یک وعده میوه یک قطعه میوه کوچک ، یا نصف یک میوه بزرگ یا حدود 1 فنجان میوه مخلوط است. از میوه هایی که در شربت کنسرو شده اند خودداری کنید. آب میوه ننوشید.

۵- فیبر بیشتری بخورید

نان سبوس دار، برنج قهوه ای، جو دوسر، جو، ارزن یا سایر غلات کامل را امتحان کنید. نخود خرد شده، عدس و هر نوع لوبیا (چیتی ، قرمز ، سیاه) را در آن قرار دهید. این غذاها سرشار از فیبر هستند و به پایین آمدن سطح قند خون در مقایسه با زمان مصرف دانه های تصفیه شده مانند نان سفید و برنج سفید کمک می کنند.

 

۶- غذاهای مناسب صبحانه در بارداری

کنترل قند خون ممکن است صبح دشوار باشد زیرا در این زمان است که هورمون های بارداری بسیار قوی هستند. این هورمون ها حتی قبل از خوردن می توانند باعث افزایش سطح قند خون شما شوند. غلات، میوه ها و شیر خشک بهترین گزینه برای صبحانه نیستند. زیرا بسیار زود هضم می شوند و می توانند باعث افزایش سریع سطح قند خون شوند. صبحانه غلات سبوس دار به همراه یک غذای پروتئینی معمولاً بهترین انتخاب است.

۷- نظارت بر کربوهیدرات‌ها

 توزیع یکنواخت وعده‌های غذایی و میان وعده‌های حاوی کربوهیدرات می‌تواند از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری کند. انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که زنان مبتلا به دیابت حاملگی، 3 وعده‌ی غذایی کوچک تا متوسط و 2 تا 4 میان وعده در روز مصرف کنند. 

۸- مصرف غذاهایی که شاخص گلایسمیک آنها پایین است

 مصرف غذاهایی با بار گلایسمیک کم، یکی دیگر از عوامل مهم در رژیم غذایی دیابت بارداری است. بار گلایسمی از حاصل ضرب مقدار کربوهیدرات‌ها موجود در یک نوع غذای خاص بر حسب گرم، در شاخص گلایسمیک یا ‪GI‬است. این عدد تصویر دقیق‌تری از تأثیر واقعی غذا بر مقدار قندخون شما را ارائه می‌دهد. 

غذاهایی که بار گلایسمیک آنها پایین‌تر است کندتر از کربوهیدراتهای ساده  که معمولاً به عنوان غذاهایی با ‪GI‬  بالا شناخته می‌شوند، تجزیه می‌گردند. خوراکی هایی با بار گلایسمی برابر با ده یا کمتر به عنوان غذاهایی با ‪GI‬ پایین شناخته می‌شوند که برای مدیریت قندخون در دیابت  بارداری مفید هستند. برخی از غذاهایی با بار گلایسمی کم عبارتند از:

• سبزیجات غیر نشاسته‌ ای

• برخی سبزیجات نشاسته‌ای مانند نخود و هویج

• نان ها و غلات صبحانه که بطور کامل از غلات کامل تهیه شده‌اند.

• برخی از میوه‌ها مانند سیب، پرتقال، گریپ فروت، هلو و گلابی

• انواع لوبیا

• عدس

• نخود

تمامی غذاهای فوق موجب آزاد شدن قند به خون به صورت آهسته و تدریجی می‌شود. بنابراین به حفظ مقدار قندخون در محدوده‌ی نرمال کمک می‌کنند.

۹- پروتئین بیشتری مصرف کنید

خوردن پروتئین به همراه کربوهیدرات یا انتخاب کربوهیدراتهایی که همچنین در آنها  پروتئین وجود دارد به تعادل قندخون کمک می‌کند. زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید سعی کنند غذاهای غنی از پروتئین بدون چربی مانند: ماهی، مرغ و بوقلمون، تخم مرغ، توفو، لوبیا، آجیل، انواع دانه‌ها، کینوا و حبوبات مصرف کنند.

۱۰- انتخاب چربی های غیر اشباع

چربیهای غیر اشباع نیز بخشی از هر رژیم غذایی سالمی هستند. نمونه‌هایی از چربیهای غیر اشباع  عبارتند از: 

• روغن زیتون

• روغن بادام زمینی

• آووکادو

• بیشتر مغزها و دانه‌ها

• ماهی سالمون

• ماهی ساردین

• ماهی تن 

• دانه‌های چیا (تخم شربتی)

مطلب پیشنهادی: خواص بی نظیر دانه چیا

۳ گروه مواد غذایی ممنوع برای زنان مبتلا به دیابت بارداری

اگر فردی به دنبال یک رژیم غذایی مناسب برای دیابت بارداری است، اجتناب از غذاهایی که موجب افزایش قندخون می‌شوند یک اصل مهم محسوب می‌شود.

مصرف شیرینی ها و غذاهای شیرین را محدود کنید

به غذاهای خود هیچ قند، عسل یا شربت اضافه نکنید. پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنیهای قندی به کاهش تأثیرات دیابت بارداری بر مادر و کودک کمک می‌کند. مصرف غذاهای قندی موجب افزایش قند خون افراد می‌شود. بویژه اگر این غذاها حاوی قندهای تصفیه شده باشند. زنان مبتلا به دیابت بارداری باید از مصرف غذاهای قندی تا حد ممکن پرهیز کرده و یا مصرف آنها را محدود  نمایند. اصلی ترین غذاهای قندی که باید از خوردن آنها صرف نظر کرد عبارتند از: 

• انواع کیک‌ ها

• کلوچه

• آبنبات

• دسرها

• بیسکویت‌ ها

• شیرینی‌ ها

• پودینگ‌ ها

• نوشابه‌های قندی

• آب میوه‌ های حاوی شکر افزوده

این مواد غذایی معمولا علاوه بر قند بالا، چربی زیادی نیز دارند و از ارزش غذایی کمی برخوردار می باشند. در مقابل از شیرین کننده های مصنوعی بی خطر در بارداری نظیر: آسپارتام، سوکرالوز، استویا تروویا و پورویه استفاده کنید. 

اجتناب از مصرف غذاهای بسیار نشاسته‌ای

غذاهای نشاسته‌ای دارای کربوهیدرات زیادی هستند و بیشترین تأثیر را بر قند خون می‌گذارند. بنابراین باید تنها مقادیر بسیار کمی از آنها را مصرف نمود. برخی از غذاهای نشاسته‌ای که بهتر است از خوردن آن پرهیز یا مصرف آنها را محدود کرد عبارتند از: 

سیب‌زمینی سفید

• نان سفید
• برنج سفید
• پاستای سفید

اجتناب از مصرف قندها و کربوهیدرات های مخفی

 برخی از غذاها حاوی منابع واضحی از شکر و کربوهیدرات نیستند. اما ممکن است هنوز هم حاوی سطوح ناسالمی از شکر و کربوهیدرات باشند. برای مثال غذاهای بسیار فرآوری شده، برخی از چاشنی‌ها، سس‌ها و کچاپ‌ها، فست‌فودها و الکل دارای مقادیر زیادی از قند و کربوهیدارت به صورت پنهان می باشند. 

نکته: شیر و میوه ها حاوی قندهای طبیعی هستند و زنان باردار می‌توانند با رعایت تعادل از مصرف آنها لذت ببرند.

سایر روش های کمک به تنظیم قند خون در بارداری

علاوه بر توصیه های غذایی ذکر شده و مواردی که بهتر است در این دوران از مصرفشان خودداری کنید، روش های دیگری برای تنظیم قندخون در دیابت دوران بارداری توصیه شده اند. برخی از این توصیه ها و پرهیز ها عبارتند از:

• اجتناب از مصرف مقادیر بسیار زیادی کربوهیدرات در یک زمان

• استفاده از کربوهیدرات‌های پیچیده که دارای فیبر زیادی  هستند

• مصرف همزمان کربوهیدراتها با پروتئین‌ها و چربیهای  سالم

• عدم حذف هیچکدام از وعده‌های غذایی

• مصرف صبحانه‌ ای غنی از پروتئین و کربوهیدراتهای حاوی مقادیر زیاد فیبر

درمان دیابت حاملگی

 دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و انجام منظم ورزش می‌تواند به کنترل قند خون و مدیریت دیابت حاملگی کمک کند. البته ممکن است این دو روش برای تمام زنان مبتلا به دیابت بارداری کافی نباشند. مقدار قندخون افراد در دیابت حاملگی بسته به فرد متفاوت است. برخی از زنان مبتلا به دیابت بارداری نیاز به مصرف داروهایی نظیر متفورمین یا تزریق انسولین برای کنترل قندخون خود دارند.

عوارض دیابت حاملگی

حدود نیمی از زنان دارای سابقه‌ی دیابت حاملگی پس از زایمان به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند مدیریت قند خون در طی بارداری می‌تواند این خطر را کاهش دهد. همچنین دیابت حاملگی می‌تواند خطر بروز عوارض را برای مادر و نوزاد  افزایش دهد. نوزادان متولد شده از زنان مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بیشتری برای عوارض زیر هستند:

• تولد نوزادانی با وزن بیش از 4 کیلوگرم که زایمان را مشکل می‌کند.

• تولد پیش از موعد

• افت قند خون در هنگام تولد

• ابتلا به دیابت نوع 2 در بزرگسالی

برای زنان عوارض بالقوه‌ می‌تواند شامل افزایش فشارخون، خونریزی بیش از حد به دلیل بزرگی نوزاد در هنگام زایمان و نیاز به  سزارین باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

دیابت حاملگی به طور معمول در حوالی هفته‌ بیست و چهارم بارداری ظاهر می شود. بنابراین برای مشخص شدن وضعیت دیابت بارداری باید در این زمان، به پزشک برای انجام آزمایشات مراجعه نمود. 

اگر زنی دارای علائم دیابت حاملگی قبل از آزمایش خون باشد، باید در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرد. زنانی که بیشترین خطر را برای ابتلا به دیابت بارداری دارند شامل افرادی با نمایه‌ی توده‌ی بدنی(‌‪BMI‬) بیش از 30 و کسانی هستند که قبلاً نوزادی با وزن بیش از 4.5 کیلوگرم به دنیا آورده‌اند.

هنگامیکه پزشک دیابت بارداری را در زن باردار تشخیص می‌دهد، معمولاً بیمار را به یک متخصص تغذیه ارجاع می‌دهد. متخصص تغذیه می‌تواند با تنظیم یک رژیم غذایی مبتنی بر مقدار قند خون زن باردار و توجه به نیازهای تغذیه‌ای او، به کاهش عوارض ناشی از دیابت بارداری کمک کند.

مطلب پیشنهادی: تنظیم قند خون و پیشگیری از دیابت برای همه افراد