چای کرک چیه و برای چی خوبه؟ خواص و مضرات

چای کرک یا چای کاراک (Karak Chai یا Karak Tea) یکی از نوشیدنی های سنتی و محبوب در میان مردم محلی خاورمیانه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه امارات، قطر و عمان است که در سال های اخیر به لطف طعم منحصر به فردش، در دیگر کشورها نیز محبوب شده.

چای کرک چیست؟ منشأ و ترکیبات پایه

چای کرک اصل که ریشه در فرهنگ هندی دارد، از ترکیب چای سیاه پررنگ، شیر تبخیر شده یا پرچرب و مجموعه ای از ادویه های معطر مانند زنجبیل، هل، دارچین، رازیانه، میخک و گاه زعفران تهیه می شود. واژه "Karak" به معنی قوی یا غلیظ، به بافت و طعم قوی این چای اشاره دارد.

اگر تجربه سفر به دبی را داشته باشید، چای کرک تقریباً در تمام کافه ها و حتی در دکه ها و ماشین های کنار خیابان سرو می شود و همیشه ترکیب غلیظ، شیرین و گرم آن، توجه خیلی ها را به خود جلب می کند.

طرز تهیه چای کرک به سبک اصیل هندی و عربی

مواد لازم (برای ۲ نفر):

• آب: ۱ لیوان
• شیر: ۱ لیوان پرچرب
• چای سیاه: ۲ قاشق چای خوری (بهتر است نوع آسام یا سیلان استفاده شود)
• هل سبز: ۳ عدد (کمی کوبیده شده)
• چوب دارچین: نصف تکه کوچک
• زنجبیل تازه: یک برش نازک یا پودر آن یک چهارم قاشق چای خوری
• شکر: ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری (بسته به ذائقه)

مراحل تهیه:

• در یک قابلمه، آب را به همراه چای، هل، دارچین و زنجبیل بجوشانید. اجازه دهید مخلوط حدود ۵ تا ۷ دقیقه روی حرارت ملایم بجوشد تا عصاره چای و ادویه ها کاملاً آزاد شود.
• سپس شیر را اضافه کنید و شعله را کمی بیشتر کنید تا چای کف کند. اجازه دهید با شیر ۵ دقیقه دیگر بجوشد. اگر می خواهید طعم قوی تری بگیرد، زمان جوشیدن را بیشتر کنید.
• در پایان شکر را اضافه کرده و هم بزنید.
• چای را از صافی عبور داده و در فنجان سرو کنید.

همین ابتدا باید هشدار دهیم که در مصرف چای کرک باید احتیاط شود:

• به دلیل وجود شکر در نسخه های سنتی، افراد دیابتی باید از نسخه بدون شکر استفاده کنند.
• کافئین چای سیاه می تواند در افراد حساس باعث اضطراب یا بی خوابی شود.
• افراد دارای حساسیت به لاکتوز یا ادویه ها باید با احتیاط مصرف کنند.
• مصرف در دوران بارداری توصیه نمی شود.
• زیاده روی در مصرف ممکن است موجب افزایش حرارت بدن یا تحریک پوست شود.

چرا باید چای کرک بخوریم؟ خواص مصرف چای کاراک

1- کاهش وزن و متابولیسم فعال

ادویه های موجود در چای کراک مانند دارچین، میخک، هل و رازیانه با افزایش ترموژنز بدن و تحریک فرایند سوخت وساز، نقشی کلیدی در کاهش وزن ایفا می کنند؛ به ویژه رازیانه که به دلیل فیبر بالایش موجب افزایش احساس سیری و کاهش کالری دریافتی می شود.

و میخک که با دارا بودن ترکیبات فعالی مانند اوژنول و سینامالدئید، هم از انباشت چربی جلوگیری می کند و هم متابولیسم را به طور مؤثری افزایش می دهد.

2- بهبود گوارش و هضم راحت تر

زنجبیل با بهبود تحرک معده و فلفل سیاه از طریق تحریک ترشح اسید معده، نقش مهمی در تسهیل فرآیند هضم و کاهش نفخ ایفا می کنند.

در کنار آن ها، هل نیز با خاصیت ضد اسپاسم خود به کاهش گرفتگی ها و ناراحتی های روده ای کمک کرده و دارچین با بهبود عملکرد معده و اثرات ضد میکروبی، می تواند در کاهش مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه و نفخ مؤثر باشد.

3- تقویت سلامت قلب

خواص چای سیاه کم نیست، مثلاً این چای با دارا بودن ترکیباتی مانند تئافلاوین ها و فلاونوئیدها می تواند به کاهش فشار خون و کلسترول LDL کمک کند، در حالی که میخک با مهار اکسیداسیون چربی ها از تشکیل پلاک های آترواسکلروتیک پیشگیری می کند.

زعفران نیز با اثر گشادکنندگی عروق و بهبود جریان خون، نقش مؤثری در محافظت از قلب در برابر بیماری های قلبی ایفا می نماید.

4- افزایش انرژی و رفع خستگی

وجود کافئین طبیعی در چای سیاه باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی، افزایش هوشیاری، بهبود تمرکز و کاهش خستگی می شود. در مقایسه با قهوه، این تحریک ملایم تر و ماندگارتر است.

5- تقویت حافظه و سلامت شناختی

زعفران حاوی ترکیب فعالی به نام سافرانال است که در برخی مطالعات، بهبود حافظه و جلوگیری از استرس اکسیداتیو مغز را نشان داده است.

دارچین نیز با مهار فعالیت پروتئین های تاو (Tau proteins) در مدل های حیوانی، از بیماری آلزایمر پیشگیری می کند.

6- ضد افسردگی و آرامش روان

زعفران از نظر علمی با اثری مشابه داروهای SSRI در بهبود خلق و کاهش افسردگی خفیف تا متوسط شناخته می شود.

هل نیز با اثر آرامش بخش بر سیستم عصبی ممکن است در کاهش اضطراب مؤثر باشد.

7- تقویت سیستم ایمنی

ترکیب چای سیاه، هل و زنجبیل موجب افزایش سطح آنتی اکسیدان های بدن می شود. این ترکیبات در مقابله با عفونت ها و تقویت پاسخ ایمنی مؤثرند. زنجبیل با مهار سیتوکین های التهابی به کاهش التهاب سیستمیک و تقویت ایمنی کمک می کند.

8- خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی بالا

چای سیاه سرشار از تئافلاوین است که دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی برای محافظت از سلول ها در برابر آسیب های رادیکال های آزاد است.

هل نیز خواص ضدالتهابی قابل توجهی دارد که می تواند به تسکین بیماری های التهابی مزمن کمک کند.

9- تسکین درد عضلانی و مفاصل

زعفران و زنجبیل هر دو دارای ترکیبات ضد درد هستند. زعفران با مهار پروستاگلاندین ها و زنجبیل با مهار مسیر COX-2 در کاهش دردهای عضلانی و قاعدگی موثرند.

10- تنظیم فشار خون

زعفران با خاصیت گشادکنندگی عروق و بهبود عملکرد قلب، فشار خون را تنظیم می کند.

چای سیاه نیز در افرادی که به طور منظم آن را مصرف می کنند، کاهش اندکی در فشار خون سیستولیک نشان داده است.

11- کنترل قند خون و پیشگیری از دیابت

دارچین با افزایش حساسیت به انسولین، از نوسانات قند خون جلوگیری می کند؛ در حالی که هل به دلیل داشتن منگنز، نقش مهمی در تنظیم سطح قند دارد.

جینسینگ نیز با تأثیر بر ترشح انسولین، می تواند موجب کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت شود.

12- خواص ضدسرطانی

میخک به دلیل دارا بودن ترکیب فعال اوژنول، در مطالعات آزمایشگاهی توانایی مهار رشد سلول های سرطانی را نشان داده است؛ در کنار آن، دارچین و هل نیز با کاهش استرس اکسیداتیو و تعدیل التهاب مزمن، نقش مؤثری در جلوگیری از رشد تومورها ایفا می کنند.

13- تقویت میل جنسی

هل و زعفران هر دو به عنوان تقویت کننده های طبیعی میل جنسی (aphrodisiac) شناخته می شوند؛ ترکیب سینئول موجود در هل با افزایش جریان خون و تحریک اعصاب جنسی، نقش مؤثری در افزایش برانگیختگی ایفا می کند.

در حالی که زعفران نیز با تأثیر بر انتقال دهنده های عصبی، در برخی مطالعات توانسته به بهبود عملکرد جنسی در افرادی که دچار اختلال میل هستند کمک کند.

14- سلامت استخوان ها

مصرف منظم چای کرک به ویژه اگر با شیر تهیه شود، می تواند منبع خوبی از کلسیم، منیزیم و ویتامین D باشد که در تقویت استخوان ها مؤثر است.

15- کاهش علائم سرماخوردگی

ترکیبات گرم مانند زنجبیل، دارچین، هل و زعفران با خواص ضد ویروسی و ضد باکتریایی، در کاهش علائم سرفه، گرفتگی بینی و بدن درد مؤثرند.

16- کاهش اثرات آلودگی هوا

چای کرک به دلیل وجود آنتی اکسیدان ها می تواند به پاکسازی بدن از سموم ناشی از آلاینده ها کمک کند و عملکرد ریه ها را بهبود ببخشد.

مصرف بی رویه چای کرک چه خطراتی دارد؟ مضرات چای کرک

1- مشکلات گوارشی

اگرچه برخی ادویه های موجود در چای کرک مانند زنجبیل یا دارچین در مقادیر کم می توانند به بهبود هضم کمک کنند، اما در ترکیب با شیر، شکر و دیگر ادویه های گرم ممکن است برای افراد حساس ایجاد مشکل کنند.

ادویه هایی مانند زنجبیل، دارچین، هل و فلفل سیاه دارای ترکیبات فعالی هستند که می توانند ترشح اسید معده را افزایش دهند.

همچنین چای کرک معمولاً با شیر پرچرب تهیه می شود. در افراد دارای عدم تحمل لاکتوز (Lactose Intolerance)، مصرف این نوشیدنی می تواند منجر به نفخ، گاز، و در مواردی اسهال شود.

2- افزایش وزن و چاقی

چای کرک به دلیل ترکیبات شیرین و چرب، نه تنها کالری بیشتری دارد بلکه تأثیر مستقیمی بر افزایش شاخص توده بدنی (BMI) نیز می گذارد.

دریافت بیش از ۲۵ گرم شکر در روز برای زنان و ۳۶ گرم برای مردان توصیه نمی شود. این در حالی است که فقط یک لیوان چای کرک ممکن است نیمی از این مقدار یا بیشتر را شامل شود!

در ضمن شیر تبخیر شده که معمولاً در چای کرک استفاده می شود، دارای کالری و چربی بالایی است که می تواند به افزایش وزن کمک کند.

3- مشکلات قلبی عروقی

همه می دانند که کافئین ضربان قلب را بالا می برد. همچنین مصرف بیش از حد شکر و چربی در چای کرک می تواند باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی شود. بله این عوامل می توانند سطح کلسترول LDL و فشار خون را افزایش دهند.

مطالعات علمی نیز نشان داده اند که مصرف زیاد شکر می تواند باعث افزایش چربی های خون و در نتیجه افزایش خطر بیماری های قلبی شود.

ما یک مقایسه بین چای های سنتی (مانند چای سبز یا چای کم شیرین ایرانی) و چای کرک انجام دادیم و مشخص شد که تنها یک فنجان چای کرک با ترکیبات کلاسیک خود می تواند تا 150 کالری اضافی وارد بدن کند، در حالی که چای سبز این عدد را به کمتر از 10 کالری محدود می کند. این تفاوت کوچک، در بلند مدت می تواند تأثیر زیادی بر فشار خون، وزن و سطح چربی های خون داشته باشد.

4- وابستگی به کافئین

چای کرک به دلیل ترکیب چای سیاه غلیظ، شیر و ادویه ها، مقدار قابل توجهی کافئین دارد؛ به ویژه زمانی که با شیر غلیظ شده یا شکر افزوده مصرف می شود. این میزان کافئین نه تنها از چای های معمولی بیشتر است، بلکه در برخی مواقع با سطح کافئین موجود در قهوه برابری می کند!

مصرف مستمر کافئین در دوزهای بالا می تواند باعث ایجاد وابستگی فیزیولوژیکی شود، به طوری که در صورت کاهش ناگهانی مصرف، علائمی نظیر سردرد، بی حوصلگی، خستگی و حتی افسردگی خفیف بروز می کند.

5- خطرات برای دیابتی ها

آنچه چای کرک را خطرناک تر می کند، تصوری است که مردم نسبت به آن دارند: چون سنتی و گیاهی است، پس بی ضرر است!

این باور به ویژه در بیماران دیابتی، می تواند منجر به بی احتیاطی در مصرف و در نهایت افزایش ریسک مشکلاتی مانند نوروپاتی دیابتی، آسیب های کلیوی یا حتی تشدید علائم قند بالا به دلیل افزایش سریع سطح گلوکز خون شود.

6- تداخل با جذب مواد مغذی

در بررسی تأثیر چای سیاه بر سلامت، یکی از نکاتی که کمتر به آن پرداخته شده، نقش آن در مهار جذب مواد معدنی به ویژه آهن است. ترکیبات پلی فنولی مانند تانن ها که به میزان زیادی در چای سیاه یافت می شوند، می توانند با آهن غیرفعال موجود در منابع گیاهی پیوند برقرار کنند و مانع از جذب مؤثر آن در دستگاه گوارش شوند.

چای سیاه (یکی از ترکیبات اصلی چای کرک) حاوی تانن است و جذب آهن را کاهش می دهد. پس افرادی که از کم خونی رنج می برند، به ویژه کم خونی ناشی از کمبود آهن، باید در مصرف چای کرک احتیاط کنند.

7- آلرژی به ادویه ها

برخی ترکیبات معطر گیاهی در بدن افراد حساس، علائم آلرژیک ایجاد می کنند و واکنش ایمنی بدن را تشدید می بخشند. این واکنش ها با قرمزی پوست، خارش، کهیر یا حتی علائم تنفسی مانند خس خس سینه و تنگی نفس همراه است.

برخی افراد ممکن است تنها به هنگام مصرف هم زمان چند ادویه واکنش نشان دهند، حتی اگر به تنهایی نسبت به هیچ کدام حساس نباشند! این پدیده که تحت عنوان "تأثیر تجمعی ترکیبات معطر" شناخته می شود، می تواند در نوشیدنی هایی مانند چای کرک که چند ادویه را همزمان ترکیب می کنند، تشدید شود.

سوالات متداول

چای کرک چه ترکیباتی دارد؟

در طرز تهیه چای کرک، ترکیبات اصلی شامل چای سیاه، شیر، شکر، هل، زنجبیل، دارچین و زعفران می باشند. افزودن ادویه های دیگر مانند میخک، رازیانه، فلفل سیاه، بادیان ستاره ای و جینسینگ نیز مرسوم است.

چای کرک در بارداری ضرر دارد؟

در این بازه زمانی حساس، حتی مقادیر کم برخی ادویه ها مثل زعفران یا زنجبیل ممکن است خطرناک باشند. نسخه ساده آن با چای، شیر و هل، برای مصرف گهگاه در بارداری ایمن تر است.

چای کرک چاق کننده است؟

بله، اگر به صورت کلاسیک و پرادویه با شیر پرچرب و شکر تهیه شود، می تواند در افزایش وزن مؤثر باشد.

ترکیباتی که در کافه های امارات یا قطر سرو می شوند معمولاً شیرین، غلیظ و پرچرب اند؛ اما در صورت حذف شکر، استفاده از شیر کم چرب یا شیر گیاهی (مانند شیر بادام بدون قند)، کالری آن به زیر 100 کیلوکالری می رسد.

طبع چای کرک گرم است یا سرد؟

چای کرک به طور کلی طبعی گرم دارد. دلیل اصلی آن هم حضور ادویه هایی با ماهیت گرم و خشک مانند هل، دارچین، زنجبیل و گاهی زعفران است. تنها عنصر نسبتاً معتدل یا خنک در آن، شیر است که آن هم بسته به منبع (حیوانی یا گیاهی) طبع متفاوتی دارد.

بهترین مارک چای کرک در ایران چیست؟

در بازار ایران، برندهای متنوعی از چای کرک موجود است که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند. مثل: Brooke Bond (بروک باند) - Camel (کمل) - Alitea (علی تی) - پپتینا - Update (آپدیت) - Taj Mahal (تاج محل)

خواص چای کرک برای پریودی چیست؟

ترکیبات فلاونوئیدی و لاکتون های سسکی ترپن موجود در گیاه کرک، به ویژه cnicin، خاصیت ضداسپاسم و ضدالتهاب دارند که می تواند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کند.

همچنین این چای به عنوان یک محرک خفیف رحم عمل می کند و می تواند در تنظیم زمان قاعدگی و حتی شروع مجدد آن در خانم هایی که دچار تأخیر هستند، مؤثر باشد.

تفاوت بین چای کرک و چای ماسالا در چیست؟

در هر دو معمولاً از چای سیاه (مثل Assam یا Ceylon) استفاده می شود؛ اما طعم دهنده ها و نحوه دم آوری متفاوت است.

از منظر ترکیبات، چای کرک نسبتاً ساده تر است و تمرکز آن بر طعمی خامه ای و شیرین با هل است؛ در حالی که چای ماسالا ترکیبی چند لایه از طعم ها و بوهای تند است که حس گرمای خاصی در بدن ایجاد می کند.

بهترین زمان مصرف چای کرک چه موقع است؟

در کشورهای عربی معمولاً صبح یا عصر و همراه با خرما یا نان مصرف می شود.