بیماری سلیاک ، علل و درمان!

بیماری سلیاک مشکل خود ایمنی است که به پوشش روده کوچک آسیب می‌رساند. گلوتن که پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار است نشانه‌های این بیماری را تحریک می‌کند. در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری سلیاک وجود ندارد به همین دلیل افراد مبتلابه این بیماری باید از رژیم غذایی پیروی کنند که گلوتن در آن کاملاً محدودشده باشد. خوردن مقدار کم گلوتن در فرد مبتلابه بیماری سلیاک به روده کوچک آسیب می‌رساند حتی اگر نشانه‌های آن را هم نداشته باشد. افراد مبتلابه این بیماری باید از مصرف گلوتن پرهیز کنند اما پیروی از رژیمی بدون گلوتن کار خیلی آسانی نیست. تقریباً از هر ۲۵۰ نفر یک نفر سلیاک دارد، ولی فقط ۱ نفر از هر ۱۰ نفر ممکن است تشخیص داده شود و از بیماری خودآگاه باشد. بعضی از این بیماران، بیماری خفیفی دارند و ممکن است علائمی نداشته باشند یا فقط علائم خفیفی از خود نشان دهند.

 سلیاک چیست؟

بیماری سُلیاک یا اسپروی سلیاک یک اختلال خود ایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی (ارثی) است. در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب‌دیده و در جذب مواد اختلال دارد. درصورتی‌که بیماران مبتلابه سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات  مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علائم عدم تحمل می‌شوند. ظاهراً ورود گلوتن به سلول‌های پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود. واکنش التهابی ایجادشده موجب تحلیل پرزهای روده (villous atrophy) و کاهش فعالیت آنزیم‌های روده می‌شود. چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌شود. اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند. بیماری سلیاک واگیردار  یا سرطانی  نیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک‌سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علائم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول‌بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند.

در بزرگ‌سالان، علائم ممکن است به‌تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند. شیوع سلیاک در اروپا و آمریکای جنوبی ۰/۲ درصد است. تخمین زده‌شده که حدود 80% بیماران مبتلابه سلیاک، بیماری‌شان تشخیص داده نمی‌شود. بیماری سلیاک همچنین به نام‌های اسپروی غیر حاره‌ای و بیماری روده باریک حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود. گاهی اوقات ممکن است بیماری سلیاک با بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر اشتباه گرفته شود که در صورت تشخیص اشتباه، بیمارانی که درمان‌های مرتبط با سندروم روده تحریک‌پذیر را دریافت کنند بهبود نخواهند یافت. بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد. البته مواردی چون سابقه خانوادگی بیماری سلیاک، حاملگی و سایر آلرژی‌ها تشدیدکننده علائم این بیماری است.

علائم بیماری سلیاک

بیماری سلیاک نوعی اختلال مزمن است. علائم آن از خفیف تا شدید درگذر زمان تغییر می‌کند و در هر فرد می‌تواند به شکل متفاوتی دیده بشود. برخی از افراد فاقد نشانه‌ای خاص هستند و گاهی نیز علائم خود را علی‌رغم وجود بیماری دیر نشان می‌دهند. برخی از علائم بیماری سلیاک ازاین‌قرار است:

• بروز علائمی در دستگاه گوارش مانند دردهای شکمی، اسهال، حالت تهوع، استفراغ و نفخ شکم.
• بوی چرک در مدفوع با چربی اضافه در آن موسوم به مدفوع چرب
• درد استخوان و مفصل؛
• افسردگی، کج‌خلقی و حملات پانیک؛
• ضعف بدن و خستگی؛
• به‌سادگی دچار کبودی و خون‌دماغ شدن؛
• احتباس مایعات؛
• ناباروری
• گرسنگی دائمی
• کم‌خونی و فقر آهن
• سوءتغذیه و فقر مواد مغذی مانند کمبود ویتامین k، کمبود ویتامین D و کمبود ویتامین B12؛
• ایجاد زخم دهان و تغییر رنگ دندان‌ها؛
• تحلیل رفتن ماهیچه‌ها، ضعف و درد در آن‌ها؛
• آسیب رسیدن به اعصاب که باعث مورمورشدن پاها می‌شود؛
• وجود خون در ادرار و خون در مدفوع.

برخی از افراد دچار نوعی تحریک و خارش پوستی به نام درماتیت هرپتی فرمیس می‌شوند. در این حالت قسمت‌هایی از بدن مانند آرنج‌ها، زانوها، شانه‌ها، باسن و صورت ملتهب و قرمز می‌شوند. بیماری سلیاک باعث جذب نشدن مواد مغذی و سوءتغذیه نیز می‌شود و می‌تواند به روده‌ی بزرگ و سایر اندام‌ها آسیب جدی وارد کند. بسیاری از بزرگ‌سالان با علائم خفیف‌تر، دچار خستگی و کم‌خونی می‌شوند یا ممکن است فقط دچار ناراحتی‌های شکمی مبهم مانند نفخ، اتساع شکم و گاز اضافی بشوند. تنوع علائم بیماری می‌تواند به عوامل زیر وابسته باشد:

• مدت‌زمانی که هر فرد شیر مادر مصرف کرده است. علائم در این افراد با تعویق خود را نشان خواهند داد؛
• مقدار گلوتن مصرف‌شده؛
• سنی که فرد در آن مصرف گلوتن را آغاز کرده است؛
• سطح آسیبی که روده‌ی کوچک دیده است.

این بیماری در کودکان و نوزادان به شکل مشکلات روده خود را نشان می‌دهد. مثلاً باعث تحریک‌پذیری، اسهال و اخلال در رشد و نمو می‌شود. در زمان‌هایی نیز کاهش وزن، تخریب مینای دندان و بلوغ با تأخیر نیز مشاهده می‌شود.

 

 

درمان بیماری سلیاک

تشخیص قطعی بیماری سلیاک با نمونه‌برداری مسجل می‌شود. برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده کوچک برداشته می‌شود. امکان دارد سه بار نمونه‌برداری انجام شود. بار اول زمانی که گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد، بار دوم زمانی که گلوتن از غذای رژیمی حذف‌شده و دفعه سوم زمانی که دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده می‌شود. تنها درمان بیماری سلیاک، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است. اساس درمان این بیماری رژیم غذایی فاقد گلوتن تا پایان عمر است و دوره بهبودی آن با رعایت رژیم غذایی مخصوص به‌طورمعمول ۳ تا ۶ ماه که البته در بزرگ‌سالان به ۲ سال هم می‌رسد.
بیماران مبتلابه سلیاک باید از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات پرهیزکرده و آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا را جایگزین آن کنند. بیشتر مبتلایان به سلیاک به تخم‌مرغ، شکر و روغن هم حساسیت‌های متفاوتی نشان می‌دهند، ازاین‌رو از مصرف محصولاتی که این‌گونه مواد در آن‌ها به‌کاررفته نظیر انواع سس‌ها باید خودداری کنند. همچنین افراد مبتلابه بیماری سلیاک باید از مصرف غذاهای فرآورده شده نظیر سوسیس، کالباس، ماکارونی، رشته‌فرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینی‌ها و کیک‌هایی که در آن‌ها از گلوتن و یا آرد گندم استفاده‌شده خودداری کنند. به علت اینکه این‌گونه بیماران از مصرف غلات و برخی حبوبات محروم هستند برای جبران کمبود ویتامین‌ها و املاح معدنی از میوه‌ها و سبزی‌ها به‌صورت پخته و تازه، گوشت و لبنیات کم‌چرب، ماهی و برنج باید بسیار استفاده کنند و روغن‌های مایع ذرت، زیتون، کانولا و هسته انگور را جهت پخت‌وپز به کار برند. در کنار رژیم‌های غذایی مخصوص افراد مبتلا داروهایی را نیز باید مصرف کنند که این داروها شامل: آهن و اسیدفولیک برای کم‌خونی، کلسیم و مکمل‌های ویتامینی در صورت کمبود و همچنین داروهای کورتیزونی خوراکی برای کاهش پاسخ التهابی بدن.

 

 

بیماری سلیاک و رژیم غذایی

بیماری سلیاک و رژیم غذایی به یکدیگر مرتبط بوده چراکه حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی بدون داشتن یک اصول غذایی دشوار است بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به‌تدریج خو می‌گیرید صبر پیشه کنید. برنامه‌ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می‌پذیرد. زیرا متخصصین تغذیه با برنامه‌ریزی‌های خود رژیم غذایی اصولی را به شما ارائه می‌دهند که هم اثرات بیماری کمتر شده و هم مواد مغذی موردنیاز بدن تأمین گردد. رژیم‌های غذایی بهاره غفاری نیز از این خصوصیات مستثنا نیست. پس اگر خود و یا کسی از نزدیکان شما به این بیماری مبتلاست پیشنهاد می‌کنیم تا به سایت غفاری دایت مراجعه کرده و با کلیک بر روی رژیم من برنامه رژیم غذایی مخصوص به خود را دریافت کنید.