آیا بیماری تیروئید باعث لاغری میشود؟
- 1404/05/07
- اشتراک گذاری

هورمون های تیروئیدی (T3 و T4) وظیفه تنظیم سرعت متابولیسم را بر عهده دارند. در حالت کم کاری، سرعت متابولیسم به شدت کاهش یافته و بدن تمایل بیشتری به ذخیره چربی پیدا می کند. از سوی دیگر، در پرکاری تیروئید، بدن بیش از حد فعال شده و اغلب فرد دچار کاهش وزن ناخواسته می شود.
تیروئید چیست و چه کار می کند؟
غده تیروئید (Thyroid) بخشی از سیستم درون ریز بدن است که دو هورمون اصلی ترشح می کند: تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4). این هورمون ها نقش حیاتی در تنظیم سرعت متابولیسم (سوخت وساز) بدن دارند.
متابولیسم در واقع فرآیندی است که طی آن، بدن غذا را به انرژی تبدیل کرده و از آن برای عملکردهای حیاتی استفاده می کند.
هنگامی که تیروئید درست کار نمی کند، این فرآیند مختل و علائم تیروئید مشاهده می شود. اگر فعالیت تیروئید بیش از حد باشد، متابولیسم سرعت می گیرد (پرکاری تیروئید) و اگر کمتر از حد لازم باشد، متابولیسم کند می شود (کم کاری تیروئید). حال مسئله این است، تیروئید کم کار یا پرکار؟
پرکاری تیروئید و کاهش وزن ناخواسته
پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) زمانی رخ می دهد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می کند. در این حالت، سرعت متابولیسم بدن به طرز چشمگیری افزایش می یابد.
پرکاری تیروئید منجر به افزایش سرعت متابولیسم می شود که به تبع آن، بدن انرژی بیشتری مصرف می کند و کاهش وزن حتی با مصرف غذای طبیعی یا بیشتر از معمول رخ می دهد.
در سوی مقابل، کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) باعث کند شدن متابولیسم شده و اغلب با افزایش وزن همراه است. طبق اعلام NHS انگلیس، بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است با وجود رژیم غذایی کم کالری، وزن اضافه کنند یا کاهش وزنی نداشته باشند. (منبع)
دلایل لاغری در پرکاری تیروئید:
- افزایش متابولیسم پایه: بدن کالری را با سرعتی غیرعادی می سوزاند، حتی در حالت استراحت.
- افزایش ضربان قلب و تعریق: مصرف انرژی بیشتر در تمام طول شبانه روز.
- تجزیه سریع عضلات: به دلیل مصرف بیش از حد منابع انرژی، بدن به سراغ تجزیه بافت های عضلانی می رود.
- بی اشتهایی یا تغذیه نامناسب: به رغم نیاز بیشتر به غذا، فرد به دلیل اضطراب، گرگرفتگی، تپش قلب یا مشکلات گوارشی، میل چندانی به خوردن ندارد.
- اسهال یا حرکات مکرر روده: که منجر به جذب کمتر مواد مغذی می شود.
بنابراین حتی اگر فرد غذای بیشتری بخورد، ممکن است به دلیل جذب ناکافی یا متابولیسم بسیار بالا، دچار کاهش وزن شدید شود.
نقش تیروئید در چاقی و لاغری چیست؟
عملکرد تیروئید یکی از عوامل تنظیم کننده وزن بدن است اما نه تنها عامل. در ادامه، تفاوت میان دو حالت اصلی عملکرد تیروئید را بررسی می کنیم:
1- کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) و چاقی
در این حالت، تیروئید هورمون کافی ترشح نمی کند و متابولیسم کند می شود. این اتفاق باعث می شود بدن کالری کمتری بسوزاند، که زمینه ساز اضافه وزن خواهد شد.
علائم چاقی ناشی از کم کاری تیروئید معمولاً با سایر نشانه ها همراه است:
- خستگی مزمن
- کاهش تحمل سرما
- خشکی پوست
- ریزش مو
- افسردگی یا بی حوصلگی
- یبوست
نکته: حتی ۵ تا ۱۰ کیلوگرم افزایش وزن می تواند تنها به دلیل کاهش فعالیت هورمونی تیروئید رخ دهد.
2- پرکاری تیروئید و لاغری
همانطور که پیش تر اشاره شد، در پرکاری تیروئید، کاهش وزن به دلیل افزایش چشمگیر در مصرف انرژی اتفاق می افتد. فرد ممکن است روزانه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کالری بیشتر از حالت طبیعی بسوزاند.
این وضعیت، اگر کنترل نشود، می تواند منجر به تحلیل عضلات، ضعف، لرزش دست ها، بی خوابی و اضطراب شدید شود.
در مطالعات frontiersin که روی افراد چاق، کاهش وزن متوسط ۲۸ درصد طی یک سال منجر به کاهش TSH، FT3، FT4 و TT3/TT4 شد؛ هرچه کاهش وزن بیشتر، تغییرات هورمونی هم چشمگیرتر بودند. به ویژه TSH با ضریب β = 0.180 (CI = 0.048–0.312, p = 0.008) کاهش یافت.
عوامل تشدید کننده کاهش وزن در پرکاری تیروئید
- عدم تشخیص به موقع: بسیاری افراد کاهش وزن را خوشایند می دانند و نسبت به آن بی تفاوت می مانند.
- عدم مصرف دارو یا درمان ناکافی: درمان پرکاری تیروئید باید پیوسته و دقیق باشد.
- افزایش اضطراب و تحریک پذیری عصبی: که ممکن است باعث پرش اشتها و اختلال خواب شود.
- نارسایی تغذیه ای: در برخی موارد فرد رژیم کاهش وزن را همزمان اجرا می کند که بسیار خطرناک است.
- بیماری گریوز (Graves’ disease): یکی از شایع ترین دلایل پرکاری که باعث لاغری شدید می شود.
راه های جلوگیری از لاغری شدید ناشی از پرکاری تیروئید
۱- درمان دارویی دقیق و تحت نظر پزشک متخصص غدد
اولین و مهم ترین گام در جلوگیری از کاهش وزن شدید، کنترل منبع اصلی مشکل یعنی ترشح بیش از حد هورمون های تیروئیدی است.
داروهایی مانند متی مازول (Methimazole) و پروپیل تیواوراسیل (PTU) برای کاهش فعالیت تیروئید استفاده می شوند. تنظیم دقیق دوز دارو توسط پزشک، از افزایش بیش از حد متابولیسم جلوگیری می کند و به مرور باعث ثبات وزن خواهد شد.
همچنین در برخی موارد، ید رادیواکتیو یا حتی جراحی برای حذف بخشی از غده تیروئید توصیه می شود. این درمان ها معمولاً در شرایطی که دارو اثربخشی کافی ندارد یا عوارض شدید ایجاد کرده، مورد استفاده قرار می گیرند.
۲- افزایش کالری دریافتی با رژیم غذایی هدفمند
بدن افراد مبتلا به پرکاری تیروئید انرژی زیادی مصرف می کند. بنابراین نیاز به رژیم غذایی پرکالری اما سالم دارند. منظور از پرکالری، دریافت کالری های باکیفیت و مغذی است، نه مصرف خوراکی های مضر یا پرچرب.
نکات مهم در رژیم غذایی مناسب برای این افراد:
- استفاده از پروتئین های با کیفیت بالا مانند تخم مرغ، ماهی، گوشت مرغ، حبوبات و لبنیات پرچرب برای جلوگیری از تحلیل عضله
- اضافه کردن چربی های مفید مانند روغن زیتون، مغزها، کره بادام زمینی، آووکادو
- مصرف کربوهیدرات های پیچیده مانند نان سبوس دار، سیب زمینی، برنج قهوه ای و جو دوسر
- خوردن وعده های کوچک و مکرر (مثلاً هر ۳ ساعت) برای تأمین مداوم انرژی بدن
- نوشیدن اسموتی های مقوی شامل میوه، شیر پرچرب، عسل و تخم کتان برای میان وعده
۳- کنترل اضطراب و خواب کافی
پرکاری تیروئید معمولاً با اضطراب، تحریک پذیری عصبی و بی خوابی همراه است. این شرایط نه تنها اشتها را کاهش می دهند، بلکه سوخت وساز را نیز افزایش می دهند. برای جلوگیری از لاغری بیشتر، کنترل این جنبه ها ضروری است:
- رعایت بهداشت خواب (خاموشی وسایل الکترونیکی پیش از خواب، محیط آرام، ساعت خواب منظم)
- تمرین های آرام سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق
- در صورت نیاز، استفاده از داروهای ضداضطراب یا خواب آور با تجویز پزشک
۴- فعالیت بدنی سبک و هوشمندانه برای حفظ عضله
برخلاف تصور عمومی، بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید نباید ورزش را به طور کامل کنار بگذارند. بلکه باید از تمرینات شدید اجتناب کرده و در عوض، فعالیت هایی را انتخاب کنند که به حفظ توده عضلانی کمک کند، بدون اینکه ضربان قلب را بیش از حد افزایش دهد.
۵- بررسی و جبران کمبودهای تغذیه ای
پرکاری تیروئید می تواند باعث کمبود چندین ماده مغذی در بدن شود. کمبود این مواد نه تنها روند کاهش وزن را تشدید می کند، بلکه بر سلامت عمومی نیز تأثیر منفی می گذارد. آزمایش خون و مشاوره تغذیه می تواند نیاز به مکمل ها را مشخص کند.
مواد مغذی که باید بررسی شوند:
- کلسیم و ویتامین D (به دلیل افزایش دفع کلسیم از استخوان)
- آهن (در صورت بروز کم خونی)
- منیزیم (برای عملکرد عضلانی و عصبی)
- ویتامین های گروه B (به ویژه B12 برای متابولیسم و عملکرد مغز)
- در صورت نیاز، مکمل های تغذیه ای باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.
۶- پیگیری پزشکی منظم و آزمایش های دوره ای
حتی در صورت شروع درمان، پرکاری تیروئید ممکن است نوسان داشته باشد. بنابراین انجام آزمایش های منظم تیروئید (TSH، T4، T3) برای بررسی روند بهبودی ضروری است. تغییرات در دوز دارو، رژیم غذایی یا مکمل ها باید بر اساس نتایج دقیق آزمایش صورت گیرد.
۷- پرهیز از حذف وعده های غذایی یا رژیم گرفتن
برخی افراد با تصور اینکه کاهش وزن آن ها مطلوب است، ممکن است اقدام به حذف وعده های غذایی یا رژیم های محدودکننده کنند.
این کار بسیار خطرناک است و می تواند منجر به تحلیل عضله، ضعف قلب، اختلال الکترولیتی و حتی مرگ در موارد شدید شود. حتی در صورتی که فرد از ظاهر لاغر خود راضی باشد، باید وزن طبیعی و متعادل بدنی حفظ شود، نه ادامه کاهش وزن.
چه زمانی کاهش وزن نشانه پرکاری تیروئید است؟
اگر با وجود تغذیه خوب یا حتی پرخوری، به طور پیوسته وزن کم می کنید، ممکن است با یکی از علائم زیر نیز روبرو باشید:
- تپش قلب
- لرزش دست
- بی خوابی
- اضطراب
- خستگی مفرط
- ریزش مو
- گرگرفتگی یا تعریق زیاد
- کاهش تمرکز ذهنی
نکته: در این موارد، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش های تیروئیدی (TSH، T3، T4) و آزمایش هورمون تحریک کننده تیروئید ضروری است.
آیا درمان تیروئید به تنهایی وزن را به حالت نرمال باز می گرداند؟
خیر درمان پرکاری یا کم کاری تیروئید معمولاً کمک می کند وزن به تعادل نزدیک شود اما در پرکاری تیروئید، توقف کاهش وزن سریع اتفاق می افتد اما برای بازگشت به وزن قبلی نیاز به تغذیه مناسب و ورزش متناسب است.
در کم کاری تیروئید، کاهش وزن دشوارتر می شود و نیاز به زمان و سبک زندگی فعال دارد. بنابراین درمان تیروئید بخشی از راه است اما رسیدن به وزن ایده آل به سبک زندگی کلی نیز بستگی دارد.
جمع بندی: آیا تیروئید مقصر اصلی تغییرات وزن است؟
غده تیروئید نقش مهمی در تنظیم وزن ایفا می کند اما نباید آن را تنها عامل بدانیم. رژیم غذایی، تحرک، ژنتیک، خواب، استرس و بیماری های دیگر نیز در وزن بدن دخیل هستند. اما در صورتی که با تغییرات غیرعادی وزن مواجه شدید، به ویژه همراه با علائم دیگر تیروئیدی، مشاوره پزشکی ضروری است.
لاغری ناشی از پرکاری تیروئید معمولاً شامل کاهش توده عضلانی، آب بدن و ذخایر مغذی است، نه کاهش چربی اضافه. بنابراین در بسیاری از موارد، این نوع لاغری از نظر پزشکی ناسالم و خطرناک تلقی می شود.
سوالات متداول درباره تیروئید و لاغری
آیا پرکاری تیروئید همیشه باعث لاغری می شود؟
در بیشتر موارد بله اما برخی افراد ممکن است به دلیل پرخوری یا مقاومت بدنی، کاهش وزن کمی تجربه کنند.
آیا کم کاری تیروئید باعث چاقی شدید می شود؟
معمولاً باعث اضافه وزن خفیف تا متوسط می شود؛ چاقی مفرط بیشتر به سبک زندگی مرتبط است.
آیا مصرف داروهای تیروئید باعث افزایش وزن می شود؟
درمان مناسب باعث بازگشت به وزن نرمال می شود اما اگر دوز دارو زیاد یا کم باشد، وزن تحت تأثیر قرار می گیرد.
چطور بفهمم مشکل وزنم به تیروئید مربوط است؟
با انجام آزمایش خون (TSH، T4، T3) و بررسی علائم دیگر می توان تشخیص داد.
آیا لاغری ناشی از پرکاری تیروئید خطرناک است؟
بله، در صورت درمان نشدن، ممکن است به ضعف عضلات، پوکی استخوان و اختلالات قلبی منجر شود.
آیا تیروئید می تواند باعث لاغری فقط در ناحیه صورت شود؟
نه مستقیماً اما پرکاری تیروئید می تواند منجر به تحلیل عضلات صورت و از بین رفتن چربی های زیر جلدی شود که به ظاهر لاغرتر و حتی «فرسوده» صورت منجر می شود. این اثر بیشتر در صورت عدم درمان دیده می شود.
آیا مشکلات تیروئید می توانند باعث تغییر در نوع چاقی یا لاغری شوند؟
کم کاری تیروئید معمولاً باعث چاقی پخش شده و احتباس آب می شود، در حالی که پرکاری تیروئید باعث لاغری عضلانی و تحلیل چربی های حیاتی (نه فقط چربی های اضافی) می شود.
آیا پرکاری تیروئید می تواند مانع عضله سازی شود؟
بله هورمون های تیروئیدی زیاد باعث تجزیه پروتئین های عضلانی می شوند. بنابراین حتی با تغذیه مناسب، بدن تمایل دارد عضله را بسوزاند و نه بسازد، مگر اینکه درمان مؤثر انجام شده باشد.
آیا تیروئید می تواند باعث لاغری در دوران بارداری شود؟
پرکاری تیروئید در دوران بارداری (مانند بیماری گریوز) می تواند منجر به لاغری، افزایش متابولیسم و حتی زایمان زودرس شود. تشخیص این وضعیت در بارداری دشوارتر است زیرا علائم آن ممکن است با علائم طبیعی بارداری اشتباه گرفته شوند.
-
تیروئید و علائم آن | عوارض تیروئید + درمان تیروئید 1402/04/18
-
بیماری گریوز و روش درمان خانگی آن! 1400/03/12
-
تیروئید ، کم کار یا پرکار، مسئله این است! 1400/04/08
-
آزمایش هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH Test) 1400/05/04
-
سریع ترین و موثرترین روش های درمان سرماخوردگی 1402/11/01
-
یخ شما را لاغر می کند! 1402/10/02
-
درمان سریع گلو درد + بهترین آنتی بیوتیک برای کاهش التهاب گلو 1403/02/18
-
کاهش تهوع و درمان سریع حالت تهوع + ۱۰ قرص حالت تهوع کاربردی 1402/09/28
با افزودن دیدگاه خود ما را همراهی کرده و نظر خود را با دیگران به اشتراک بگذارید
افزودن دیدگاه