معرفی 12 میوه آلرژی‌زا + نکات مهم مصرف

در نگاه اول، میوه ها بی ضررترین بخش از سبد غذایی به نظر می رسند؛ سرشار از ویتامین، فیبر و آنتی اکسیدان. اما برای میلیون ها نفر در سراسر جهان، همین خوراکی های سالم می توانند محرک واکنش های آلرژیک خطرناکی باشند.

برخی افراد پس از مصرف بعضی از میوه ها با واکنش های ناخوشایند مانند خارش، تورم یا مشکلات گوارشی روبه رو می شوند. این شرایط که به آن آلرژی غذایی گفته می شود، در مورد میوه ها هم صادق است و به اصطلاح به آن میوه های حساسیت زا می گویند.

از واکنش های خفیف مانند خارش دهان تا واکنش های شدیدتر مثل آنافیلاکسی، حساسیت به میوه ها طیف گسترده ای از علائم را در بر می گیرد.

شناخت این میوه ها، علائم ناشی از مصرف آن ها و روش های پیشگیری یا درمان می تواند کیفیت زندگی افراد را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.

آلرژی میوه چیست؟

آلرژی میوه نوعی واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن است که پس از مصرف برخی میوه ها ایجاد می شود. در این حالت، بدن به اشتباه پروتئین های طبیعی موجود در میوه را به عنوان یک عامل تهدیدکننده یا ماده بیماری زا تشخیص می دهد.

نتیجه این اشتباه، فعال شدن سیستم ایمنی و آزاد شدن مواد شیمیایی مانند هیستامین است؛ ترکیبی که عامل اصلی بروز نشانه هایی مانند خارش، تورم، کهیر یا مشکلات گوارشی می باشد.

مکانیسم بروز آلرژی و حساسیت به میوه

هنگامی که فرد حساس میوه خاصی را می خورد، سیستم ایمنی شروع به تولید آنتی بادی هایی به نام IgE می کند.

این آنتی بادی ها به سلول های خاصی در بدن متصل می شوند و با برخورد دوباره به همان میوه، مواد التهابی مانند هیستامین آزاد می گردند. آزاد شدن هیستامین است که منجر به علائمی مانند خارش دهان، آبریزش بینی، تورم لب ها یا حتی تنگی نفس می شود.

انواع آلرژی میوه

آلرژی دهانی (Oral Allergy Syndrome – OAS):

شایع ترین نوع آلرژی میوه است. معمولاً محدود به خارش یا سوزش در دهان، زبان، لب ها و گلو می شود. این نوع آلرژی غالباً در افرادی دیده می شود که به گرده های گیاهان یا درختان نیز حساس هستند. به این دلیل که پروتئین های موجود در برخی میوه ها شباهت زیادی به پروتئین های گرده دارند.

آلرژی سیستمیک:

نوع شدیدتر آلرژی میوه است. در این حالت واکنش تنها به دهان محدود نمی شود و می تواند کل بدن را درگیر کند. علائم ممکن است شامل کهیر سراسری، مشکلات گوارشی، تنگی نفس و در موارد نادر، شوک آنافیلاکسی (واکنش شدید و تهدید کننده زندگی) باشد.

نکته: آلرژی میوه را نباید با عدم تحمل غذایی (Intolerance) اشتباه گرفت. عدم تحمل معمولاً به دلیل کمبود آنزیم یا مشکلات گوارشی رخ می دهد (مثل عدم تحمل فروکتوز)، در حالی که آلرژی نتیجه مستقیم واکنش سیستم ایمنی است و حتی مقدار کمی از میوه می تواند علائم شدیدی ایجاد کند.

12 میوه رایج حساسیت زا + علائم

اگرچه هر میوه ای می تواند در برخی افراد واکنش آلرژیک ایجاد کند اما تحقیقات و تجربه های بالینی نشان داده اند که برخی میوه ها بیشتر از بقیه در ایجاد حساسیت نقش دارند.

دلیل این موضوع، وجود پروتئین های خاصی در آن هاست که شباهت زیادی به پروتئین های گرده گیاهان دارند و سیستم ایمنی بدن به سختی می تواند آن ها را از یکدیگر تشخیص دهد. در ادامه، مهم ترین میوه های حساسیت زا را بررسی می کنیم:

۱- سیب

سیب از پرمصرف ترین میوه ها در جهان است اما در میان آلرژی های غذایی، یکی از شایع ترین ها به شمار می رود. پروتئین های موجود در سیب به ویژه در افراد حساس به گرده درخت غان، واکنش متقاطع ایجاد می کنند.

• علائم: خارش و سوزش دهان و گلو، تورم لب ها، آبریزش بینی.
• نکته مهم: اغلب افراد حساس می توانند سیب پخته، کمپوت یا آب سیب پاستوریزه را بدون مشکل مصرف کنند چون حرارت، پروتئین های آلرژی زا را از بین می برد.

سیب، گلابی، آلو، گیلاس (خانواده رز) به ویژه در میان افرادی که به گرده درخت توس (Birch) حساسیت دارند، می توانند واکنش آلرژیک ایجاد کنند.

۲- کیوی

کیوی میوه ای سرشار از ویتامین C است اما حساسیت به آن به خصوص در کودکان شایع است.

پروتئین های موجود در کیوی مشابه پروتئین های لاتکس عمل می کنند، به همین دلیل کسانی که به دستکش لاتکس یا وسایل پزشکی لاتکسی حساسیت دارند، ممکن است نسبت به کیوی هم واکنش نشان دهند.

• علائم: خارش زبان، التهاب دهان، تورم گلو و در موارد شدید، تنگی نفس.
• نکته مهم: آلرژی کیوی می تواند به صورت خفیف آغاز شود اما در برخی افراد به سرعت شدت می گیرد و نیاز به درمان اورژانسی دارد.

۳- موز

موز در گروه میوه های آلرژی زا قرار دارد، به ویژه در میان افرادی که دچار سندرم لاتکس-موز هستند. پروتئین های موجود در موز شباهت زیادی به پروتئین های لاتکس دارند و باعث واکنش های ایمنی می شوند.

• علائم: خارش لب ها و زبان، مشکلات گوارشی مثل دل درد و اسهال.
• نکته مهم: موز پخته یا در ترکیب دسرها معمولاً کمتر حساسیت زا است.

افراد مبتلا به آلرژی لاتکس ممکن است در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از آن ها نسبت به برخی میوه ها (و حتی سبزیجات یا آجیل ها) واکنش نشان دهند. این واکنش به دلیل شباهت پروتئین های موجود در لاتکس با پروتئین های آن غذاهاست.

۴- هلو و شلیل

هلو و شلیل از میوه های محبوب تابستانی اند اما به دلیل پروتئین های مقاوم به حرارت، حتی پس از پخت هم می توانند آلرژی ایجاد کنند. پوست هلو یکی از عوامل اصلی تحریک است.

• علائم: خارش و تورم دهان، کهیر گسترده و در برخی موارد واکنش های سیستمیک شدید.
• نکته مهم: پوست گرفتن هلو می تواند تا حدی از شدت واکنش ها بکاهد.

۵- توت فرنگی

توت فرنگی به دلیل داشتن ترکیبات هیستامین زا، یکی از میوه های محرک آلرژی در کودکان است. این میوه می تواند حتی در اولین مصرف علائم آلرژیک ایجاد کند.

• علائم: کهیر پوستی، قرمزی گونه ها، خارش بدن و در مواردی مشکلات گوارشی.
• نکته مهم: بسیاری از کودکان با افزایش سن، حساسیت شان به توت فرنگی کاهش می یابد.

۶- طالبی و خربزه

طالبی و خربزه آلرژی زایی کمتری نسبت به توت فرنگی یا کیوی دارند اما همچنان در افرادی که به گرده گیاهان خانواده کدوئیان (مانند خیار یا کدو) حساسیت دارند، واکنش متقاطع ایجاد می کنند.

• علائم: خارش دهان، سوزش گلو، آبریزش بینی.
• نکته مهم: خشک کردن یا پختن این میوه ها شدت آلرژی را کم می کند.

۷- گیلاس

گیلاس یکی از میوه های خوشمزه اما آلرژی زا است. پروتئین های موجود در آن شباهت زیادی به پروتئین های سیب و هلو دارند و معمولاً واکنش متقاطع ایجاد می کنند.

• علائم: خارش دهان و گلو، تورم زبان و در برخی افراد مشکلات تنفسی.
• نکته مهم: حساسیت به گیلاس اغلب همراه با آلرژی به گرده درخت غان مشاهده می شود.

۸- انگور

انگور کمتر از سایر میوه ها حساسیت زا است اما همچنان می تواند علائم آلرژیک ایجاد کند. ترکیبات موجود در پوست و دانه های انگور محرک اصلی هستند.

• علائم: کهیر پوستی، خارش بدن، دل درد یا اسهال.
• نکته مهم: مصرف انگور بدون دانه یا آب انگور پاستوریزه در بیشتر افراد حساس مشکلی ایجاد نمی کند.

۹- مرکبات (پرتقال، لیمو، گریپ فروت)

مرکبات به دلیل داشتن پروتئین های خاص و همچنین اسیدسیتریک می توانند واکنش آلرژیک ایجاد کنند. این نوع آلرژی بیشتر به صورت تحریک پوستی یا دهانی بروز می کند.

• علائم: التهاب لب ها، آفت دهان، خارش گلو و مشکلات گوارشی.
• نکته مهم: بسیاری از افراد می توانند آب پرتقال پاستوریزه را بدون مشکل مصرف کنند چون پروتئین های حساسیت زا در فرآیند حرارتی تخریب می شوند.

۱۰- انبه

پوست انبه حاوی ماده ای به نام اوروشیول است که همان ماده آلرژی زای موجود در پیچک سمی محسوب می شود. تماس با پوست انبه یا خوردن آن می تواند باعث واکنش آلرژیک شود.

• علائم: خارش شدید پوستی، التهاب دهان و گلو، قرمزی و تورم.
• نکته مهم: جدا کردن کامل پوست انبه قبل از مصرف می تواند واکنش ها را کاهش دهد.

۱۱- آناناس

آناناس به دلیل وجود آنزیمی به نام بروملین و مقدار بالای اسید می تواند حساسیت زا باشد. این ترکیبات باعث تحریک غشای مخاطی دهان و گلو می شوند.

• علائم: خارش زبان، تورم لب ها، دل درد و گاهی مشکلات پوستی.
• نکته مهم: مصرف آناناس پخته یا کنسروی معمولاً علائم را کمتر می کند چون بخشی از بروملین از بین می رود.

۱۲- پاپایا (خربزه درختی)

پاپایا میوه ای گرمسیری است که پروتئین های آن شباهت زیادی به پروتئین های لاتکس دارند. به همین دلیل افراد حساس به لاتکس، اغلب به پاپایا نیز واکنش نشان می دهند.

• علائم: خارش دهان، تورم زبان، دل درد و در موارد شدید واکنش های تنفسی.
• نکته مهم: مصرف پاپایا باید در افراد حساس با احتیاط کامل انجام شود و در صورت بروز علائم، استفاده متوقف شود.

میوه های حساسیت زا اغلب همان هایی هستند که پروتئین هایشان با گرده های گیاهی یا لاتکس شباهت دارند. شدت واکنش نیز بسته به فرد متفاوت است؛ از خارش خفیف در دهان تا آنافیلاکسی شدید. شناخت این میوه ها، به افراد کمک می کند رژیم غذایی خود را ایمن تر و بدون نگرانی مدیریت کنند.

میوه های خشک شده (با نگهدارنده سولفیت) در برخی افراد، به ویژه مبتلایان به آسم، سولفیت ها می توانند موجب تنگی نفس و واکنش های آلرژیک شوند.

تفاوت بین آلرژی واقعی و حساسیت غذایی

بسیاری از افراد هر واکنش ناخوشایندی که بعد از خوردن یک میوه یا خوراکی تجربه می کنند را به عنوان آلرژی می شناسند. در حالی که از دیدگاه پزشکی، آلرژی واقعی با حساسیت یا عدم تحمل غذایی تفاوت دارد. شناخت این تمایز بسیار مهم است، زیرا روش پیشگیری و درمان در هر کدام متفاوت است.

آلرژی واقعی (True Allergy)

مکانیزم: آلرژی واقعی یک واکنش ایمنی است. سیستم ایمنی بدن پروتئین های میوه را به عنوان دشمن شناسایی کرده و آنتی بادی IgE علیه آن ها تولید می کند. این فرآیند باعث آزاد شدن هیستامین و بروز علائم آلرژیک می شود.

شدت: حتی مقادیر بسیار کم میوه می تواند واکنش شدید ایجاد کند.

علائم: خارش دهان، کهیر، تورم لب ها و زبان، مشکلات تنفسی و در موارد نادر آنافیلاکسی (واکنش تهدید کننده زندگی).

تشخیص: با تست پوستی، آزمایش IgE اختصاصی و چالش خوراکی تحت نظر پزشک امکان پذیر است.

حساسیت یا عدم تحمل غذایی (Food Intolerance)

مکانیزم: در عدم تحمل غذایی، سیستم ایمنی دخالت ندارد. مشکل بیشتر به هضم یا متابولیسم مربوط است؛ مثلاً کمبود آنزیم برای تجزیه قندهای خاص.

شدت: وابسته به مقدار مصرف است. یعنی فرد ممکن است با مصرف مقدار کم میوه مشکلی نداشته باشد اما پس از زمان خوردن میوه زیاد دچار علائم شود.

علائم: بیشتر گوارشی هستند مثل نفخ، دل درد، اسهال یا حالت تهوع. معمولاً علائم تهدید کننده زندگی ایجاد نمی شود.

تشخیص: با رژیم حذفی، بررسی علائم پس از مصرف و گاهی تست عدم تحمل قندها (مثل فروکتوز یا لاکتوز).