6 درمان خانگی اگزمای دور دهان + دلایل و علایم

اگزمای دور دهان یا درماتیت پری اورال، یکی از آن مشکلات پوستی است که با قرمزی، التهاب، پوسته پوسته شدن یا حتی جوش های دردناک در اطراف دهان همراه است.

اگزمای دور دهان معمولاً به دلایلی مثل مصرف بی رویه کرم های استروئیدی، استفاده از خمیردندان های حاوی فلوراید یا حتی استرس های پنهان روزمره ایجاد می شود. تنها راهکار مؤثر و پایدار برای درمان، حذف کامل عامل محرک و بازسازی تدریجی سد دفاعی پوست است.

اگزمای دور دهان چیست؟

اگزمای دور دهان (Perioral Dermatitis) یک اختلال التهابی پوستی است که عمدتاً اطراف دهان را تحت تأثیر قرار می دهد و به اطراف بینی، چشم ها و حتی چانه گسترش می یابد.

این بیماری اغلب به صورت قرمزی، التهاب، برجستگی های کوچک قرمز یا چرکی، خشکی و سوزش ظاهر می شود. برخلاف آکنه، درماتیت پری اورال معمولاً با خارش یا سوزش همراه است و کمتر با کومدون (جوش سرسیاه یا سفید) همراه می شود.

چه افرادی بیشتر در معرض اگزمای دور دهان هستند؟

اگزمای دور دهان اغلب در گروه های زیر دیده می شود:

• زنان جوان (بین ۲۰ تا ۴۵ سال): شایع ترین گروه مبتلا
• افرادی با پوست حساس
• کسانی که از کرم های استروئیدی استفاده مکرر می کنند
• افراد تحت استرس شدید یا اختلالات هورمونی

علائم بالینی اگزمای دور دهان

علائم شایع عبارتند از:

• لکه های قرمز یا صورتی اطراف دهان
• خشکی و ترک خوردگی پوست ناحیه مبتلا
• برجستگی های کوچک پر از مایع یا چرک
• پوسته پوسته شدن پوست
• سوزش و خارش
• احساس کشیدگی یا حساسیت هنگام لمس

عوامل ایجاد یا تشدید کننده اگزمای دور دهان

از جمله دلایل اصلی بروز بیماری اگزما می توان به موارد زیر اشاره کرد:

استفاده طولانی مدت از کرم های استروئیدی

بسیاری از افراد برای درمان جوش یا التهاب های ساده از کرم های حاوی کورتون استفاده می کنند. این کار، اگرچه در ابتدا به ظاهر مؤثر است، ولی در درازمدت منجر به اگزمای دور دهان می شود.

تغییرات هورمونی

نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری، مصرف قرص های ضدبارداری یا اختلالات تیروئیدی زمینه ساز بروز این مشکل است.

خمیردندان حاوی فلوراید یا مواد حساسیت زا

رعایت بهداشت دهان برای پیشگیری از اگزاما موثر است. برخی ترکیبات در خمیردندان ها (مثل فلوراید یا سورفکتانت ها) موجب تحریک پوست حساس اطراف دهان می شوند.

لوازم آرایشی سنگین یا غیراستاندارد

مخصوصاً کرم پودرها یا مرطوب کننده های سنگین که منافذ را می بندند یا شامل مواد محرک هستند.

عوامل محیطی

آب و هوای خشک، آلودگی هوا، تابش مستقیم آفتاب یا استفاده از ماسک در مدت طولانی از جمله عوامل تشدید کننده اند.

گاهی نیز ممکن است اگزما با پسوریازیس اشتباه گرفته شود! در ارتباط با اینکه تفاوت بین اگزما و پسوریازیس چیست؟ و نحوه تشخیص آن مطلبی در غفاری دایت نوشته شده است. برای اطلاعات بیشتر به آن مطلب مراجعه نمایید.

6 درمان خانگی اگزمای دور دهان + روش های درمانی علمی و پزشکی

درمان اگزمای دور دهان، برخلاف تصور عمومی، فقط با یک پماد یا یک نسخه تمام نمی شود. این بیماری نوعی واکنش مزمن پوست به مجموعه ای از عوامل بیرونی و درونی است بنابراین درمان آن نیز نیازمند صبوری، همکاری با پزشک متخصص و درک عمیق از پوست خودتان است.

در ادامه، به درمان های مؤثر پزشکی می پردازیم که نه تنها علائم را کنترل می کنند بلکه در مسیر بازگشت به آرامش پوستی به شما کمک خواهند کرد.

۱- قطع تدریجی کرم های استروئیدی (کورتونی)

برای بسیاری از افراد، همین کرم هایی که در ابتدا التهاب را خاموش می کردند، اکنون به دشمن پوست تبدیل شده اند. استفاده بی رویه از کرم های کورتونی یکی از دلایل اصلی ابتلا یا تشدید اگزمای دور لب است.

اگر پوست به آن ها وابسته شده باشد پزشک معمولاً توصیه می کند:

1. کرم را به تدریج و طی چند روز یا هفته کم کنید.
2. در عین حال، از ضدالتهاب های غیر کورتونی استفاده شود تا التهاب کنترل شود.
3. حتماً با راهنمایی متخصص پوست این مرحله طی شود، نه به صورت خودسرانه.

اکثر افراد در این مرحله احساس وحشت می کنند؛ چون به محض کاهش استروئید، پوستشان منفجر می شود. اما باید بدانید این واکنش موقتی است و بخشی از روند ترمیم پوست محسوب می شود.

۲- استفاده از آنتی بیوتیک های موضعی

در اگزمای دور دهان، گاهی باکتری های سطحی پوست به التهاب دامن می زنند. برای همین، پزشک داروهای آنتی بیوتیک موضعی تجویز می کند تا هم عفونت سطحی کنترل شود و هم التهاب کاهش یابد. از جمله مهم ترین آنها:

مترونیدازول موضعی (ژل یا کرم): ضد باکتری و ضد التهاب ملایم

مترونیدازول با غلظت های 0.75 تا 2 درصد به عنوان داروی انتخابی برای درمان موضعی اگزمای دور دهان شناخته می شود. این دارو به ویژه در کاهش التهاب مؤثر است.

کلیندامایسین موضعی: مخصوص موارد همراه با برجستگی های قرمز یا چرکی

اریترومایسین موضعی: در بعضی بیماران مؤثر است

این داروها باید طبق زمان بندی پزشک و حداکثر برای چند هفته استفاده شوند؛ استفاده بلندمدت یا خودسرانه از آن ها توصیه نمی شود.

۳- آنتی بیوتیک های خوراکی

زمانی که التهاب پوستی از کنترل خارج می شود و کرم های موضعی کارایی چندانی ندارند، نوبت به مثلث طلایی درمان خوراکی می رسد: داکسی سایکلین، مینوسایکلین و تتراسایکلین.

در این بین، داکسی سایکلین معمولاً انتخاب اول پزشکان است. چرا؟ چون در کنار اثربخشی بالا، عوارض جانبی کمتری نسبت به مینوسایکلین دارد.

این دارو با دوز پایین و عملکرد دوگانه ضد باکتری و ضد التهاب، مثل آتش نشان ماهری عمل می کند که بدون صدمه زدن به ساختمان، شعله های التهاب را خاموش می کند.

مینوسایکلین نیز گزینه ای مؤثر است اما به دلیل احتمال بروز عوارضی همچون سرگیجه، تیره شدن پوست یا واکنش های خودایمنی، معمولاً در اولویت دوم قرار دارد.

نکته جالب این است که این داروها نه تنها باکتری ها را مهار می کنند بلکه با سرکوب التهاب در سطح سلولی، روند ترمیم پوست را تسریع می بخشند و معمولاً در دوزهای کم، برای مدت محدود (بین ۴ تا ۸ هفته) استفاده می شوند.

دقیقاً به همین دلیل است که در درماتیت اطراف دهان، حتی دوزهای زیرسطح درمانی (sub-antimicrobial) نیز مؤثر واقع می شوند.

نکته: برخی افراد از شنیدن نام آنتی بیوتیک نگران می شوند، ولی دوزهای پایین این داروها برای اگزما، اثر مخربی روی باکتری های مفید بدن ندارند و به بازسازی پوست کمک می کنند.

۴- داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی

اگر بیمار به هر دلیلی نمی خواهد یا نمی تواند از کورتون استفاده کند، یا دچار حساسیت به آنتی بیوتیک است، از داروهایی با عملکرد ایمن تر استفاده می شود، مانند:

پیماکرولیموس (Pimecrolimus)

اثربخشی آن در درماتیت اطراف دهان در مطالعات تصادفی شده نشان داده شده است؛ خصوصاً در مواردی که بیماری ناشی از استفاده قبلی از کورتون باشد، پاسخ سریع تری داده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود می بخشد.

تاکرولیموس (Tacrolimus)

این داروها سیستم ایمنی موضعی پوست را تعدیل می کنند، بدون اینکه آسیب های دراز مدت کورتون را داشته باشند. برای افرادی با پوست حساس یا مستعد عود مکرر، گزینه های بسیار مناسبی هستند.

۵- لیزر درمانی و نوردرمانی (در موارد مقاوم)

اگر علائم پس از چند دوره درمان باز هم باقی ماند، پزشک روش های نوین تری مانند لیزر پالسی دی لایت (PDL) یا نوردرمانی LED را پیشنهاد می دهد.

این روش ها با هدف کاهش التهاب، تنظیم تولید سبوم (چربی) و ترمیم بافت آسیب دیده استفاده می شوند. هرچند هزینه بر هستند اما برای موارد مزمن و عود کننده می توانند تأثیرگذار باشند.

نور LED یا LLLT نیز با نور قرمز برای کاهش التهاب، تسریع بازسازی سلولی، افزایش تولید کلاژن و کاهش اریتما مورد استفاده قرار می گیرد؛ آثار ضد باکتری و تنظیم سبوم نیز در مطالعات مشاهده شده است، هرچند مستقیماً بر روی POD بررسی نشده اند.

۶- مراقبت های مکمل در کنار درمان دارویی

درمان دارویی بدون مراقبت های اصولی از پوست، ناقص خواهد بود. پزشکان همواره بر ترکیب درمان های پزشکی با روتین مراقبتی ساده اما مستمر تأکید دارند:

• پاکسازی روزانه با شوینده ملایم و بدون سولفات
• پرهیز از محصولات آرایشی محرک، مخصوصاً در دوران درمان
• استفاده از مرطوب کننده های سبک، فاقد عطر و غیر کومدون زا
• اجتناب از نور شدید آفتاب و استفاده از ضدآفتاب مناسب پوست حساس
• نوشیدن آب کافی و مصرف غذاهای ضد التهاب مثل ماهی، سبزیجات، دانه های روغنی

اگزمای دور دهان در کودکان

پوست لطیف و حساس کودکان همیشه نیاز به مراقبت دارد اما وقتی در اطراف دهانشان قرمزی، خشکی یا دانه های ریز ظاهر می شود، دل والدین به لرزه می افتد.

گاهی علائم اگزمای دور دهان در نوزادان نشانه ساده ای از تحریک موقتی است اما اگر ادامه دار شود، احتمال دارد کودک دچار درماتیت پری اورال یا همان اگزمای دور دهان شده باشد؛ مشکلی که شاید در ظاهر ساده باشد اما کیفیت زندگی کودک و آرامش خاطر خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد.

علل بروز اگزمای دور دهان در کودکان

اگزمای پری اورال در کودکان معمولاً به دلایل زیر ایجاد می شود:

۱- تحریک مکرر پوست

• آب دهان و مکیدن انگشت یا پستانک، بخصوص هنگام خواب
• تماس طولانی با خرده های غذا یا نوشیدنی (مثل آب میوه های اسیدی)
• مالیدن دست های آلوده به صورت یا لیسیدن اطراف لب ها

۲- استفاده از کرم های کورتونی بدون تجویز

بسیاری از والدین برای تسکین جوش یا التهاب های ساده صورت کودک، بدون مشورت با پزشک از کرم های حاوی استروئید استفاده می کنند. این کرم ها در درازمدت می توانند سبب بروز یا تشدید اگزمای دور دهان شوند.

۳- خمیردندان های حاوی فلوراید یا طعم دهنده

برخی کودکان به ترکیبات خاص در خمیردندان ها حساس هستند. فلوراید، سورفکتانت ها و اسانس ها می توانند عامل تحریک و التهاب شوند.

۴- شرایط محیطی

• هوای خشک یا سرد
• آلرژن های موجود در محیط
• قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آفتاب

درمان اگزمای دور دهان در کودکان

1- حذف عامل محرک و تشدید کننده

برای بهبود اگزمای دور دهان، حذف عوامل محرک از اهمیت بالایی برخوردار است؛ در صورتی که پیش تر از کرم های کورتونی استفاده شده باشد، باید این داروها به تدریج قطع شده و با درمان های مناسب تر جایگزین گردند.

همچنین استفاده مداوم از پستانک یا عادت لیسیدن لب ها باید کنترل شود و بهتر است خمیردندان نیز با نوع بدون فلوراید یا مخصوص کودکان با پوست حساس جایگزین شود تا از تحریک بیشتر پوست جلوگیری شود.

2- درمان دارویی (تحت نظر پزشک)

درمان دارویی اگزمای دور دهان باید تحت نظر پزشک انجام شود و بسته به شدت بیماری متفاوت است؛ در موارد خفیف، استفاده از کرم های ضدالتهاب غیرکورتونی مانند پیماکرولیموس، به ویژه برای کودکان، توصیه می شود.

در موارد شدیدتر، می توان از آنتی بیوتیک های موضعی نظیر مترونیدازول بهره گرفت و در صورت مزمن و مقاوم بودن بیماری، ممکن است پزشک تجویز آنتی بیوتیک خوراکی با دوز متناسب با سن بیمار را ضروری بداند.

درمان اگزمای دور دهان به روش طب سنتی

در طب سنتی ایرانی و سایر مکاتب طبی طبیعی مانند آیورودا و طب سنتی چین، مشکلات پوستی مانند اگزمای دور دهان اغلب نتیجه برهم خوردن تعادل مزاجی، ضعف عملکرد کبد، اختلال در گوارش، یا تجمع مواد زائد (سوء مزاج، سودا، صفرا) در بدن تلقی می شود.

مبنای طب سنتی برای درمان اگزمای دور دهان چیست؟

• تعدیل مزاج (اصلاح طبع غالب)
• تقویت کبد و پاکسازی بدن
• بهبود عملکرد گوارش و رفع یبوست
• پرهیز از مواد غذایی محرک و سوداوی
• استفاده از داروهای گیاهی ضد التهاب و مرطّب کننده

داروهای گیاهی موثر برای اگزمای دور دهان

۱- روغن بنفشه در پایه کنجد یا زیتون

روغن بنفشه یکی از شناخته شده ترین ترکیبات ضد التهاب و ضد خشکی در طب سنتی ایرانی است که با خاصیت مرطوب کنندگی عمقی و اثر ضدحساسیت، نقش مؤثری در بهبود مشکلات پوستی دارد؛ توصیه می شود روزی دو بار به نواحی اطراف دهان مالیده شود تا نتایج مطلوب تری حاصل گردد.

۲- عرق کاسنی و شاهتره (پاکسازی کبد)

مصرف روزانه ۱ تا ۲ لیوان از ترکیب مساوی این دو عرق گیاهی کمک به رفع حرارت و التهاب داخلی می کند. همچنین کبد را تقویت کرده و در بهبود تدریجی اگزما نقش دارد.

۳- ماسک های موضعی ساده

• ماسک خیار یا گل ختمی: برای خنک کردن و تسکین التهاب پوست
• لایه نازک ژل آلوئه ورا طبیعی: خواص ضدعفونی کننده و آرام بخش

۴- دمنوش های تصفیه کننده خون

دمنوش سه گانه متشکل از بومادران، آویشن و گزنه (در غلظت ملایم)، با خواص طبیعی خود به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند و در پاکسازی بدن از سموم و مواد التهابی نقش موثری ایفا می نماید.

۵- پرهیز از غذاهای سودازا و محرک

مصرف خوراکی هایی مانند سرخ کردنی ها، فست فودها، سوسیس و کالباس، عدس، بادمجان، پنیر شور و نوشابه باعث تشدید التهاب و تحریک پوست دور دهان می شود.

به جای این مواد، توصیه می شود از غذاهای لطیف، ساده و با طبع معتدل مانند آش جو، خوراک کدو، یا برنج پخته شده با شوید و کمی زعفران استفاده شود تا بدن آرامش بیشتری یافته و روند بهبود تسریع شود.

سخن پایانی

برخی افراد مبتلا به اگزمای دور دهان، تجربه های متفاوتی از عوامل محیطی و تغذیه ای دارند که علائم شان را بهتر یا بدتر می کند.

تغییرات سریع دمایی مثل رفت و آمد مکرر بین هوای سرد بیرون و گرمای داخل خانه، می تواند به پوست حساس اطراف دهان آسیب بزند، آن را خشک کند و به تشدید اگزما منجر شود.

در کنار این عوامل بیرونی، رژیم غذایی نیز نقشی کلیدی ایفا می کند؛ مصرف بالای چربی های ناسالم، قند، غذاهای فرآوری شده و کمبود فیبر باعث افزایش التهاب سیستمیک در بدن شده و شرایط پوستی مانند اگزما را وخیم تر می کند.

بنابراین تنظیم سبک زندگی، از نور و دما گرفته تا تغذیه، به افراد کمک می کند کنترل بیشتری بر این بیماری مزمن داشته باشند.

سوالات متداول

آیا استفاده از دهان شویه های الکلی موجب تحریک اگزمای دور دهان می شود؟

بله دهان شویه هایی که پایه الکلی دارند یا حاوی اسانس های قوی مانند نعناع، اکالیپتوس یا دارچین هستند، می توانند پوست اطراف دهان را تحریک کرده و باعث شعله ور شدن اگزما شوند.

آیا خوابیدن روی صورت (بخصوص روی یک سمت) الگوی اگزما را تشدید می کند؟

فشار مداوم بالش روی یک سمت صورت ممکن است باعث تحریک موضعی پوست و گسترش اگزما شود، به ویژه اگر روبالشی تمیز یا از جنس نامناسب باشد.

آیا اگزمای دور دهان در زنان باردار یا شیرده متفاوت بروز می کند؟

تغییرات هورمونی در بارداری یا شیردهی پوست را حساس تر می کند. گاهی اگزمای دور دهان برای اولین بار در دوران بارداری ظاهر می شود و به صورت متفاوت تری نسبت به حالت عادی واکنش نشان می دهد.

آیا استفاده از اسپری ضدآفتاب یا فیکساتور آرایش باعث تشدید علائم می شود؟

بله بسیاری از این محصولات حاوی الکل، سیلیکون یا رایحه های مصنوعی هستند که برای پوست حساس اطراف دهان تحریک کننده اند و باید با دقت انتخاب شوند.

آیا اختلالات گوارشی مانند ریفلاکس یا نفخ مزمن در ارتباط با اگزمای دور دهان هستند؟

در طب سنتی و حتی در برخی رویکردهای پزشکی نوین، ارتباط میان اختلالات دستگاه گوارش و مشکلات پوستی از جمله اگزما پذیرفته شده است. برخی بیماران پس از اصلاح گوارش، کاهش علائم پوستی را تجربه می کنند.

آیا استفاده از آدامس یا آب نبات های طعم دار باعث تشدید اگزما می شود؟

در برخی افراد، بله. ترکیبات شیمیایی طعم دهنده یا شیرین کننده های مصنوعی در تماس مکرر با پوست اطراف دهان، باعث تحریک موضعی و بروز علائم می شوند.

آیا استفاده از مکمل هایی مثل ویتامین B12 باعث تشدید یا شروع علائم می شود؟

مکمل های با دوز بالا یا تزریقی، در برخی افراد می توانند عامل شعله ور شدن اگزما یا جوش های شبیه آکنه در نواحی اطراف دهان باشند.