تاریخ : 1402/03/18
کیسه صفرا چیست؟ عملکرد، علائم، انواع بیماری های صفراوی
درد شایع ترین علامت مشکل بیماری های صفراوی و کیسه صفرا است که اغلب با علائم دیگری همراه خواهد بود. این کیسه، صفرا را در روده باریک می ریزد و سبب میشود ویتامینهای محلول در چربی و مواد مغذی راحتتر به درون خون جذب شوند. در این مطلب از غفاری دایت با علائم کیسه صفرا، انواع بیماری های صفراوی و رژیم غذایی کیسه صفرا آشنا میشویم؛ برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد و نحوه شناسایی یک مشکل، ادامه مطلب را بخوانید.
کیسه صفرا یا gallbladder یک عضو کوچک گلابی شکل ۴ اینچی است که در زیر کبد و در بخش بالایی و سمت راست شکم قرار دارد و نقش مهمی در فرایند هضم و جذب مواد غذایی دارد. پس فهمیدید که کیسه صفرا در کدام سمت بدن است؟ این کیسه درست در زیر کبد و در قسمت راست شکم قرار دارد. به طور دقیقتر، محل قرارگیری کیسه صفرا بین پهلوی راست و زیر آرنج است. این عضو کوچک بین کبد و روده قرار میگیرد.
اصطلاح "نیمه کلابه" و "کلابه" برای کیسه صفرا به معنای دو وضعیت متفاوت میباشد.
کیسه صفرا نیمه کلابه: وضعیتی است که در آن کیسه صفرا دارای سنگ یا تودههای کوچک است که قادر به عبور از مجرای صفراوی نیستند. این وضعیت معمولاً با علائمی مانند درد شکمی شدید، استفراغ صفراوی، تیرگی ادرار و تغییر رنگ مدفوع همراه است.
کیسه صفرا کلابه: وضعیتی است که در آن کیسه صفرا دچار التهاب شده و انسداد کامل مجاری صفراوی رخ میدهد. این وضعیت معمولاً با علائمی مانند درد شدید و تیز شکمی، تب، استفراغ صفراوی یا استفراغ خون، تیرگی پوست و چشمها (یرقان) و تغییر رنگ مدفوع به رنگ روشن همراه است.
صفرا یا زردک مایعی است که توسط کبد تولید میشود و در کیسه صفرا ذخیره میشود. صفرا برای هضم و جذب چربیها در روده لازم است. این مایع دارای رنگ زرد تا سبز روشن است و ترکیباتی مانند صفراکارتین، کلسترول، سلولهای قرمز خون و نمکهای معدنی را شامل میشود. سنگهایی که در این کیسه یا مجاری صفراوی تشکیل میشوند میتوانند علایمی مانند درد شدید شکمی، تهوع، استفراغ، تغییر رنگ ادرار و مدفوع و آسیب به کیسه را ایجاد کنند.
وظیفه کبد ایجاد صفرا است، یک مایع که حاوی صفراکارتین، کلسترول، سلولهای قرمز خون و نمکهای معدنی است. کبد این مایع را به کیسه صفرا ارسال میکند تا در آنجا ذخیره گردد.
کار کیسه صفرا: وقتی غذا از معده به دوازدهانگشتی میرسد، کیسه صفرا با کمک عضلات خود مایع صفرا را به آنجا ارسال میکند تا به هضم چربیها و به شکستن چربی موجود در غذا درون روده کمک کند. مایع صفرا به صورتی که دارای ترکیباتی هستند که با چربیها وقوع و انحلال راحت تر داشته باشند، کمک میکند چربیها را بشکند و هضم کند. این فرآیند با حضور صفراکارتین در مایع صفرا انجام میشود.
علائم پاره شدن کیسه صفرا: در صورتی که ابن کیسه پاره شود، مایع صفرا بیرون آزاد میشود و به دستگاه هضمی منتقل میشود. این وضعیت ممکن است منجر به مشکلات جدی شود، زیرا کیسه صفرا وظیفه ذخیره و غلظت کردن مایع صفرا را دارد. در نتیجه، بدون وجود این کیسه، فرآیند هضم چربیها ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد. همچنین، این موضوع میتواند منجر به ترشحات صفرایی بیش از حد، مشکلات مربوط به انتقال صفرا، سنگهای صفراوی و عفونتهای مجاری صفراوی شود. در صورت پاره شدن کیسه، بهتر است بهر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق انجام و درمان مناسب برای این وضعیت تعیین شود.
درد کیسه صفرا معمولاً در منطقه بالای شکم، در قسمت راست زیر آرنج و نزدیک به پهلوها احساس میشود. این درد ممکن است به صورت ناگهانی یا به صورت مزمن و مداوم باشد. در برخی موارد، درد میتواند به سمت پشت یا به طرف سر شانه راست و گردن گسترش یابد.
انسداد کیسه صفرا به معنای بسته شدن یا مسدود شدن مجاری صفراوی است که موجب مانع شدن عبور صفرا از کیسه به روده میشود. این وضعیت ممکن است به دلیل وجود سنگ صفراوی، التهاب، تنگی مجاری صفراوی یا تودههای دیگری که عبور صفرا را مسدود میکنند، رخ دهد. با انسداد کیسه، صفرا درون کیسه به میزان بیشتری تجمع مییابد و علائمی مانند درد شدید شکمی، ترشحات صفرایی، تغییر رنگ پوست و چشمها به رنگ زرد (یرقان)، تهوع، استفراغ و خستگی رخ میدهد.
زیاد شدن صفرا در بدن میتواند به دلایل مختلفی باشد. برخی از این علل عبارتند از:
عفونت کیسه صفرا چه علائمی دارد؟ علائم بالا بودن صفرا و علائم مربوط به مشکلات صفراوی میتواند شامل موارد زیر باشد:
علائم کیسه صفرا در زنان هم تفاوت چندانی با علائم کیسه صفرا در مردان و سایر افراد ندارد و علائم مرتبط با مشکلات صفراوی در زنان ممکن است شامل درد شکمی در ناحیه بالای شکم، در قسمت راست زیر آرنج و نزدیک به پهلوها، ترشحات صفرایی رنگارنگ در مدفوع یا ادرار، رنگ پوست و چشمها به رنگ زرد (یرقان) و... باشد.
علت درد کیسه صفرا میتواند به دلایل مختلفی باشد. برخی از این علل عبارتند از:
پیشنهاد میشود برای آشنایی با روش های لاغری به لینک مربوطه مراجعه نمایید.
بله، این عفونت میتواند خطرناک باشد. عفونت ممکن است باعث التهاب و تورم کیسه شود که میتواند عوارض جدی در پی داشته باشد. برخی از عوارض خطرناک عفونت کیسه صفرا عبارتند از:
پر شدن کیسه صفرا معمولاً بدون علائم خاصی اتفاق میافتد و بهطور طبیعی رخ میدهد. اما در برخی موارد، ممکن است علایمی ظاهر شود. این علایم میتوانند شامل درد یا سنگینی در ناحیه راست بالای شکم، احساس سنگینی یا پری در معده، احساس امتلای شکم، افزایش حجم کیسه صفرا که ممکن است به وجود یک توده مانند سنگ صفراوی نسبت داده شود، ترشحات صفرایی زیاد در مدفوع و تغییر رنگ مدفوع به رنگ روشن باشد.
استفراغ صفراوی به معنای بیرون آمدن و استفراغ مایع صفرایی از معده است. معمولاً مایع صفرا به راحتی از کیسه صفرا به دوازدهانگشتی جریان پیدا میکند و به عنوان بخشی از فرآیند هضم چربیها مورد استفاده قرار میگیرد. اما در برخی موارد، میتواند به دلیل مسدود شدن مجاری صفراوی یا وجود مشکلات در کیسه صفرا یا روده، استفراغ صفراوی رخ دهد. استفراغ صفراوی معمولاً به رنگ زرد یا سبز روشن است و ممکن است همراه با علائم دیگری مانند درد شکمی، ترشحات صفرایی در مدفوع، تهوع و سایر علائم هضمی همراه باشد.
بعد از عمل کیسه صفرا، که به عمل جراحی چرخش معده (Cholecystectomy) معروف است، کیسه صفرا از بین میرود و صفرا مستقیماً به روده کوچک راه پیدا میکند. بدون کیسه صفرا، صفرا به صورت مستقیم از کبد تولید میشود و در روده جذب میشود.
پس از عمل کیسه صفرا، پزشک معالج در مورد مراقبتهای بعد از جراحی، تغییرات در رژیم غذایی و هر نکته خاصی که باید رعایت کنید، اطلاعاتی به شما خواهد داد. در هر صورت، عملکرد بدن به دونفر متفاوت است و ممکن است تجربه شما در برخی موارد متفاوت باشد.
نداشتن کیسه صفرا خطرناک نیست و معمولاً برای بدن اثرات جدی ندارد. حذف کیسه صفرا ممکن است در فرآیند هضم و جذب غذاها تأثیری نداشته باشد، اما ممکن است در برخی موارد موجب تغییرات کوچکی در عملکرد گوارشی شود.
در برخی افراد، بدون وجود کیسه صفرا، ممکن است مشکلات کوچکی مانند اسهال یا اختلال در جذب چربی رخ دهد. این موارد برای اکثر افراد دردسرساز نیستند و با تغییرات کوچک در رژیم غذایی قابل مدیریت هستند.
سنگ صفرا، تودههای سخت و جامدی هستند که در داخل کیسه صفرا تشکیل میشوند. این سنگها معمولاً از ترکیباتی مانند صفراکارتین، کلسترول و نمکهای معدنی تشکیل میشوند. وقتی میزان این مواد در صفرا افزایش مییابد یا تعادل آنها به هم میریزد، سنگهای صفراوی شکل میگیرند. این سنگها میتوانند از اندازه کوچک و بیعلامت تا اندازه بزرگ و علائم و درد شدید ایجاد کنند که در ادامه مطلب، بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
سنگهای کیسه صفرا سنگهای کوچک و تهنشینهای سفت شدهای هستند که در این کیسه شکل گرفتهاند. این مواد ته نشین شده میتوانند افزایش پیدا کرده و برای چندین سال تشخیص داده نشود. در حقیقت بسیاری از مردم سنگ کیسه صفرا دارند و از آن آگاه نیستند. آنها در نهایت سبب ایجاد مشکلاتی شامل التهاب، عفونت و درد میشوند.
سنگهای کیسه صفرا معمولاً سبب کله سیستیت هستند. اغلب سنگهای کیسه صفرا از کلسترول موجود در صفرا شکل میگیرد. نوع دیگری از سنگ کیسه صفرا یک سنگ رنگی است که از کلسیم بیلیروبین شکل میگیرد. کلسیم بیلیروبین ماده شیمیایی است که زمانی که بدن گلبولهای قرمز خون را میشکند، تولید میشو؛ با اینحال این نوع سنگ نادر است.
سنگ در کیسه صفرا چه علائمی دارد؟ زمانی که سنگ در مجاری صفراوی اصلی شکل میگیرد، آن را با نام choledocholithiasis یا سنگ مجرای صفراوی اصلی میشناسند. در این صورت صفرا، از کیسه صفرا برمیگردد و از لولههای کوچک میگذرد؛ بعدتر وارد روده باریک میگردد. در بیشتر شرایط، سنگهای مجرای صفراوی اصلی در حقیقت سنگهای صفراوی هستند که در کیسه صفرا شکل گرفته و سپس به مجرای صفاری اصلی راه پیدا کردهاند؛ به این نوع سنگ، سنگ مجرای صفراوی اصلی ثانویه یا سنگ ثانویه گفته میشود.
گاهی اوقات سنگها در خود مجرای صفراوی اصلی شکل میگیرند؛ این سنگها را سنگهای مجرای صفراوی اصلی اولیه یا سنگهای اولیه میگویند که این نوع نادر سنگ احتمال بیشتری برای ایجاد عفونت نسبت به سنگ ثانویه دارد.
اگر این عمل انجام نشود، ممکن است مشکلات و عوارض جدی به دنبال داشته باشد. سنگ میتواند انسداد مجاری صفراوی را ایجاد کرده و باعث مشکلات جدی در گوارش شود. در صورت انسداد مجاری صفراوی، صفرا قادر به جریان بهینه به روده نخواهد بود و ممکن است منجر به التهاب کیسه و حتی عفونت شود.
این وضعیت با درد شدید در ناحیه شکم، تورم، تهوع، استفراغ صفراوی و تب همراه است. علاوه بر این، سنگ میتواند به کیسه صفرا آسیب برساند و باعث خراشیدگی، التهاب و حتی ترشح صفرا به ناحیه اطراف کیسه شود. در نتیجه، ممکن است التهابات گوارشی شدید، سپسیس و عفونت گسترده در بدن رخ دهد که به خطر جانی فرد میافتد.
ورم شکم پس از عمل کیسه صفرا میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد. یکی از علتهای اصلی ورم شکم پس از عمل کیسه صفرا، التهاب در ناحیه عمل است. هنگام جراحی کیسه صفرا، ناحیه مورد عمل آسیب میبیند و این ممکن است باعث واکنش التهابی در بدن شود. در نتیجه، ناحیه عمل و محیط اطراف آن متورم و ورم میشود. همچنین، جراحی کیسه صفرا ممکن است باعث تحریک مجاری صفراوی و کبد شود که نیز منجر به ورم شکم میشود.
عوامل دیگری مانند خونریزی داخلی، سایر عفونتها و عوارض جانبی جراحی نیز میتوانند باعث ورم شکم شوند. لازم به ذکر است که ورم شکم پس از عمل کیسه صفرا معمولاً موقت است و با گذر زمان و بهبود تدریجی وضعیت بدن کاهش مییابد. در صورتی که ورم شدید، درد شدید یا هرگونه علامت غیرمعمول دیگر را تجربه کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا وضعیت را ارزیابی کرده و تشخیص دقیقی را برای شما برگزار کند.
سرگیجه پس از عمل کیسه صفرا ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. یکی از عوامل مهم، عمل جراحی خود است که میتواند تاثیراتی بر سیستم عصبی و تعادل بدن داشته باشد. جراحی کیسه صفرا ممکن است منجر به تغییر در فشار خون، سطح هورمونها و تعادل الکترولیتی شود که این موارد میتوانند به سرگیجه و عدم تعادل منجر شوند.
عوارض دیگری مانند تاثیرات داروهای مصرفی پس از جراحی، خونریزی داخلی، تهوع و استفراغ ناشی از جراحی و حتی استرس و اضطراب ممکن است به سرگیجه پس از عمل کیسه صفرا منجر شود.
مرگ بعد از عمل کیسه صفرا، اگرچه نادر است، ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد. یکی از علتهای اصلی مرگ پس از عمل کیسه صفرا میتواند عفونت جدی باشد که ممکن است در اطراف کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا در ناحیه جراحی ایجاد شود.
این عفونت میتواند منجر به سپسیس، یعنی عفونت خونی شود که وضعیت بسیار خطرناکی است و به اختلال عملکرد اعضای حیاتی بدن و در نهایت مرگ منجر میشود.
علاوه بر آن، ممکن است خونریزی شدید پس از عمل کیسه صفرا رخ دهد که میتواند باعث فشار خون پایین و کاهش عرضه خون به اعضای بدن شود و در نهایت منجر به مرگ فرد گردد. بیشتر این عوامل مرگبار در صورت عدم تشخیص و مداخله سریع و مناسب ایجاد میشوند.
به همین دلیل، انجام عمل کیسه صفرا توسط تیم پزشکی ماهر و دقیق و رعایت تمامی اصول بهداشتی و جراحی از اهمیت بالایی برخوردار است تا خطر مرگ در این مراحل کاهش یابد و ایمنی بیمار حفظ شود.
به غیر از سنگ کیسه صفرا، هر بیماری دیگری که کیسه صفرا را تحت تاثیر قرار دهد، بهعنوان بیماری کیسه صفرا شناخته میشود؛ موارد زیر جزو انواع رایج بیماری های صفراوی هستند.
برداشتن کیسه صفرا یا کلیسیستکتومی جراحی جهت برطرف کردن مشکلات کیسه صفرا است. این جراحی ممکن است عوارض و مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشد. برخی از عوارض ممکن عبارتند از:
همچنین، برداشتن کیسه صفرا ممکن است منجر به تغییرات در عادات غذایی و هضم غذا شود که نیازمند تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی میباشد. در نهایت، در صورت بروز هرگونه علامت غیرمعمول یا عوارض پس از جراحی کیسه صفرا، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا وضعیت شما را ارزیابی کند.
چنانچه بیماری کیسه صفرا دارید برای شما اصلاح غذای رژیمی مفید است. غذاهایی که سبب وخیمشدن این بیماری میشود، شامل موارد زیر است:
در زیر جدولی از برخی از غذاهایی که برای افراد دارای سنگ کیسه صفرا مفید هستند، آورده شده است. با این حال، قبل از تغییر در رژیم غذایی خود، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا رژیم غذایی مناسبی برای شرایط خاص شما تعیین شود.
گروه غذایی |
مثالها |
میوهها |
سیب، انگور، هلو، خرما |
سبزیجات |
سبزیهای تازه، اسفناج، خیار |
غلات و آرد |
نان کامل، برنج قهوهای، جو |
گوشت و ماهی |
ماهی سفید، گوشت مرغ بدون پوست |
محصولات لبنی |
شیر، ماست، پنیر سفید |
روغن و چربی |
روغن زیتون، روغن آفتابگردان |
آب و مایعات |
آب، چای سبز |
این جدول تنها یک راهنمای کلی است و بسته به شرایط و توصیههای پزشک، ممکن است تغییراتی در رژیم غذایی شما ایجاد شود. همچنین، بهتر است از مصرف غذاهای سنگین، چرب و حاوی ادویهها و محرکهای شدید خودداری کنید.
به همین دلیل چنانچه تحت رژیم لاغری قرار دارید، باید از رژیم هایی که میزان چربی آنها بالا است و یا دنبال کردن رژیمهای غیراصولی پرهیز کنید. رژیمهای بهاره غفاری برای افراد اختصاصی هستند، یعنی میتوانید با استفاده از پیگیری منظم مشاور تغذیه خود، مشکلات و شرایط خود را با وی در میان بگذارید.
همچنین یکی از اهداف رژیم بهاره غفاری در کنار تناسب اندام، ارتقای سطح سلامتی است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره رژیمها، بر روی غفاری دایت کلیک کنید و چنانچه میخواهید همین حالا رژیم غذای خود را دریافت نمایید، بر روی رژیم آنلاین من کلیک کنید.
کانتراکته بودن کیسه صفرا به معنای بسته شدن یا بلاک شدن مجرای صفراوی است که باعث متوقف شدن جریان صفرا از کبد به کیسه میشود.
درد کیسه صفرا معمولاً در پشت شدید است ولی ممکن است برخی افراد علاوه بر پشت، درد در شانه و درد در ناحیه زیر شانه را نیز تجربه کنند.
پولیپ کیسه صفرا یا پولیپ صفراوی به یک توده غیرطبیعی در دیواره کیسه صفرا اطلاق میشود. این تودهها میتوانند خونریزی، التهاب و علائمی شبیه به سنگ کیسه صفرا ایجاد کنند. در صورت تشخیص پولیپ، ممکن است پزشک توصیههایی برای درمان ارائه کند که شامل عمل جراحی برداشت پولیپ، شوکواژ یا تجویز داروهای خاص باشد.
چای بابونه، آلوئه ورا و زرشک از جمله گیاهانی هستند که برخی از مردم از آنها جهت درمان پولیپ کیسه صفرا استفاده میکنند.
بله، در برخی موارد ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع شود. این ممکن است به دلیل وجود سنگها، التهاب، عفونت یا انسداد در مجاری صفراوی باشد.
کیست صفراوی یا کیست کولیدوکال یک توده مایع یا سمی است که در دیواره کیسه صفرا تشکیل میشود. این کیست ممکن است به دلیل انسداد مجرای صفراوی تشکیل شود و میتواند علائمی مانند درد شکمی و تورم را ایجاد کند.
بله، در برخی موارد سنگ صفرا میتواند باعث اسهال شود. زمانی که سنگ در مجرای صفراوی باعث انسداد جریان صفرا میشود، ممکن است صفرا به روده بزرگ تخلیه نشود و باعث تحریک روده و ایجاد اسهال شود.
استفراغ سبز در بزرگسالان ممکن است نشانهای از مشکلات گوارشی باشد. رنگ سبز در استفراغ میتواند نشان دهنده حضور صفرا در استفراغ باشد، که میتواند به علت انسداد مجاری صفراوی، التهاب صفراوی یا مشکلات کبدی رخ داده باشد. با این حال، برای تشخیص صحیح و درمان مناسب، مشاوره پزشک الزامی است.
درمان کیسه صفرا به وابسته به نوع مشکل و علت آن است. در بیشتر موارد، عمل جراحی کلیسیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا) برای درمان مشکلات مرتبط با کیسه صفرا استفاده میشود. همچنین، در مواردی که برداشت کیسه صفرا ممکن نباشد، از روشهای دیگر مانند شکستن سنگها با موج صاف استفاده میشود. در هر صورت، نیاز است که پزشک شما بر اساس وضعیت و علت مشکل تصمیمگیری کند و بهترین روش درمانی را تعیین کند.
برای عفونت کیسه صفرا، عموماً پزشکان معمولاً آنتیبیوتیکها را تجویز میکنند. نوع و دوز دقیق آنتیبیوتیکی که برای درمان عفونت کیسه صفرا استفاده میشود، بستگی به نوع و شدت عفونت دارد. بنابراین، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید و دستورات و نسخههای دارویی را به دقت دنبال کنید.
درمان خانگی التهاب کیسه صفرا توصیه نمیشود، زیرا این التهاب نیاز به تشخیص و درمان توسط پزشک دارد. اگر شما مشکلی مشابه التهاب کیسه صفرا تجربه میکنید، مهم است که به پزشک مراجعه کرده و تشخیص صحیح و درمان مناسب را از او دریافت کنید.
استفراغ زرداب یا بالا اوردن زرداب ممکن است نشانهای از مشکلات کبدی یا صفراوی باشد. زرداب رنگ زردی است که به علت افزایش غلظت صفرای حاوی پیگمانت بیلیروبین در خون بدن ایجاد میشود. اگر استفراغ زرداب را تجربه میکنید، مهم است که به پزشک خود مراجعه کرده و تشخیص صحیح و درمان مناسب را از او دریافت کنید.
بالا بودن صفرا در کودکان ممکن است به علت مشکلات کبدی، مجاری صفراوی یا سایر عوامل باشد. در صورت مشاهده علائم بالا بودن صفرا در کودک خود، بهتر است با پزشک معالج کودک مشورت کنید تا تشخیص صحیح و درمان مناسب انجام شود. معمولاً برای تشخیص دقیق، ممکن است نیاز به آزمایشات تکمیلی مانند آزمایش خون، سونوگرافی یا سایر تستها باشد.