سنگ کیسه صفرا چیست؟ | علل، علائم، درمان و پیشگیری
تاریخ : 1402/02/08
سنگ کیسه صفرا چیست؟ | علل، علائم، درمان و پیشگیری
سنگ‌های صفراوی یا سنگ کیسه صفرا سنگ‌های کوچکی هستند که معمولاً از کلسترول ساخته شده و در کیسه صفرا تشکیل می‌شوند. این سنگ از نوع کلسیم کربنات بوده که به‌صورت یک کریستال کوچک شکل می‌گیرد و در بیشتر موارد هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و نیازی به درمان ندارند. برای مثال، اگر این سنگ به‌اندازه کافی بزرگ شود، ممکن است در مجرای صفراوی گیر کند و باعث درد و التهاب شود. همچنین، اگر سنگ به مجرای روده‌ها منتقل شود، می‌تواند باعث انسداد روده، درد شکمی و دیگر عوارض گوارشی شود.
بیشتر افراد مبتلا به سنگ‌های صفراوی، هیچ علائمی ندارند و اغلب به‌صورت تصادفی متوجه موضوع می‌شوند؛ ولی از علائم شایع آن می‌توان به درد ناحیه بالا و راست شکم، تهوع، استفراغ و... اشاره کرد. به‌طورکلی، استفاده از یک رژیم غذایی سالم و مناسب و ورزش منظم می‌تواند در پیشگیری از این عارضه، مفید باشد. علاوه بر این مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم نیز ممکن است به جلوگیری از تشکیل آن کمک کند.
در این مطلب از غفاری دایت به موضوع سنگ کیسه صفرا؛ علل به‌وجودآمدن آن، علائم، نحوه تشخیص، راه‌های درمان و پیشگیری آن خواهیم پرداخت و در انتها هم توصیه‌ها و نکات تغذیه‌ای مهمی را حضور شما بیان خواهیم کرد.
علل سنگ کیسه صفرا
تشکیل سنگ کیسه صفرا (به انگلیسی: (Gallstonمی‌تواند به عوامل ژنتیکی و محیطی برگردد. تصور میشود که سنگ‌های صفراوی به دلیل عدم تعادل در ترکیب شیمیایی صفرا در داخل کیسه صفرا ایجاد می‌شوند. در بیشتر موارد، سطح کلسترول در صفرا بیش از حد بالا می‌رود و کلسترول اضافی به شکل سنگ در می‌آید.
برخی دیگر از عوامل مهم تشکیل سنگ‌های صفراوی عبارت‌اند از:
- افزایش سطح کلسترول در صفرا: وقتی که سطح کلسترول بالا بوده و سلول‌های صفرا کمتر از حجم کافی صفرا ترشح کنند، کلسترول ممکن است به شکل سنگ در داخل کیسه صفرا تجمع کند.
- افزایش سطح بیلی‌روبین در صفرا: بیلی‌روبین یک پیگمانت زرد است که در فرایند تخلیص خون از پروتئین‌های خونی تولید میشود. در برخی از موارد، بیلی‌روبین به شکل سنگ در کیسه صفرا تجمع می‌کند.
- مصرف غذاهای پرچرب: مصرف غذاهایی که بیشترین میزان چربی و کلسترول را دارند، باعث افزایش سطح کلسترول و تشکیل سنگ صفراوی میشود.
- ژنتیک: برخی افراد بدون علت خاصی از این بیماری رنج می‌برند.
- داروها: برخی از داروهای مصرفی؛ مانند قرص‌های ضدبارداری، هورمون‌های جنسی و قرص‌های کاهش وزن ممکن است به تشکیل این سنگ کمک کنند.
- سن: با پیرشدن، خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا نیز افزایش می‌یابد.
- بیماری‌های مربوط به کبد: برخی از بیماری‌های مربوط به کبد مانند سیروز و انسداد راه‌های صفراوی می‌تواند باعث تشکیل سنگ‌های صفراوی شوند.
علائم سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا اغلب است در برخی افراد، علائمی ندارد، اما اگر این سنگ در یک مجرای داخل کیسه صفرا گیر کند، می‌تواند باعث ایجاد درد ناگهانی و شدید در شکم شما شود که معمولاً بین 1 تا 5 ساعت طول می‌کشد. این نوع درد شکم به قولنج صفراوی معروف است.
برخی دیگر از علائم رایج مرتبط با سنگ‌های صفراوی عبارت‌اند از:
- درد شدید در ناحیه بالای شکم: این درد معمولاً در سمت راست بالای شکم، زیر دهانه پایین قفسه سینه، و گاهی در ناحیه بین شانه‌ها و درد شانه چپ هم احساس میشود. درد معمولاً ناگهانی بوده و ممکن است شدت آن در طول زمان افزایش یابد.
- تهوع و استفراغ: بعضی از افراد ممکن است تهوع و استفراغ داشته باشند، به‌خصوص پس از وعده‌های غذایی سنگین.
- درد در ناحیه سینه: در برخی از افراد درد و سوزش در ناحیه پایینی سینه نیز احساس میشود.
- تب: در برخی از موارد، عفونت و التهاب کیسه صفرا می‌تواند به تب منجر شود.
- رنگ زرد پوست و چشم: اگر سنگ‌های صفراوی باعث انسداد راه‌های صفراوی شود، ممکن است بیلی‌روبین به خون نرسد و باعث رنگ زرد پوست، چشم، و مدفوع شود.
- احساس تنگی در نفس: در برخی از موارد، سنگ به ریه‌ها مهاجرت کرده و باعث ایجاد درد و تنگی در نفس میشود.
در صورت تجربه هر یک از این علائم، بهتر است به پزشک مراجعه کرده تا از ایجاد مشکلات جدی جلوگیری نمایید.
تشخیص سنگ کیسه صفرا
تشخیص سنگ‌های صفراوی بر اساس علائم بالینی، آزمایشات تصویری و آزمایش‌های خونی انجام میشود.
- آزمایشات خونی: پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی سطح بیلی‌روبین و آنزیم‌های کبدی انجام دهد. افزایش سطح بیلی‌روبین ممکن است نشان‌دهنده بروز مشکل در کیسه صفرا باشد.
- آزمایش ادرار: این آزمایش برای بررسی وجود عفونت یا سنگ کلیه و سایر مشکلات مرتبط با سنگ کیسه صفرا مفید است.
- سونوگرافی: این تصویربرداری با فرکانس بالا به‌منظور تصویربرداری از کیسه صفرا و وجود سنگ‌ها در داخل آن استفاده میشود. این آزمایش غیر دردناک و غیرتهاجمی است و معمولاً برای تشخیص سنگ کیسه صفرا، اولین آزمایشی است که پزشکان توصیه می‌کنند.
- :CT Scanیک نوع تصویربرداری مبتنی بر رایانه است که تصاویر سه‌بعدی از داخل کیسه صفرا را فراهم می‌کند و دقت بیشتری نسبت به سونوگرافی دارد.
- :ERCP این آزمایش برای تصویربرداری کیسه صفرا، روده و راه‌های صفراوی استفاده میشود. این آزمایش تشخیص دقیق‌تری نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری دارد.
- :MRCP این نوع تصویربرداری از داخل بدن با استفاده از میدان‌های مغناطیسی تصویربرداری از راه‌های صفراوی و کیسه صفرا را ارائه می‌دهد.
درمان سنگ کیسه صفرا
درمان معمولاً فقط در صورتی ضروری است که سنگ‌های صفراوی باعث ایجاد موارد زیر شود:
- علائمی مانند درد شکم
- عوارضی مانند یرقان یا پانکراتیت حاد
در این موارد، برداشتن کیسه صفرا ممکن است توصیه شود. روش درمان سنگ کیسه صفرا بستگی به اندازه و نوع سنگ، وضعیت بالینی بیمار و عوامل مرتبط دارد. برخی از روش‌های درمان عبارت‌اند از:
- مدیریت خودآگاهی: این روش شامل تغییرات در رژیم غذایی، ورزش و کنترل وزن است که بهبود علائم و کاهش فراوانی سنگ‌ها را در برخی افراد به دنبال دارد.
- داروها: پزشک ممکن است داروهایی را به شما تجویز کند تا به کنترل علائم بپردازید یا سنگ‌ها را دفع کنید. برخی از داروهایی که معمولاً برای درمان استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از: اسپاسمولیتیک‌ها، اسید اولئیک، داروهای محلول کننده سنگ، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای کنترل درد.
- لیتوتریپسی (شکستن سنگ‌ها با امواج صوتی): این روش برای شکستن سنگ‌های کوچک به کار می‌رود. لیتوتریپسی ممکن است در برخی موارد با سونوگرافی تلفیق شود تا اثر بیشتری داشته باشد.
- کلیسیستکتومی (جراحی حذف کیسه صفرا): این جراحی برای بیمارانی که علائم خاصی ندارند و سنگ‌ها در اندازه بزرگی هستند، استفاده میشود.
- جراحی بند کیسه صفرا: در بعضی موارد، جراحی بند کیسه صفرا (کولیسیستکتومی با بند) به‌عنوان جایگزینی برای کلیسیستکتومی انجام میشود.
پیشگیری از سنگ کیسه صفرا | برنامه غذایی برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های صفراوی
چاقی یکی از عوامل خطر ابتلا به سنگ‌های صفراوی است؛ بنابراین، حفظ وزن سالم با ترکیب تغذیه صحیح و ورزش می‌تواند در پیشگیری از این بیماری مفید باشد. برنامه غذایی مناسب هم می‌تواند در پیشگیری از سنگ‌های صفراوی مفید باشد.
در اینجا برخی از مواردی که باید در برنامه غذایی خود برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا در نظر بگیرید آورده شده است:
- مصرف مقدار کافی آب: مصرف مقدار کافی آب برای حفظ بهداشت کلیه، دفع سنگ مثانه و پاک‌سازی کیسه صفرا بسیار مهم است. نوشیدن حداقل 8-10 لیوان آب در روز توصیه میشود. همچنین، می‌توانید از آب‌لیمو ترش، آب نعناع و آب زنجبیل نیز استفاده کنید.
- مصرف فیبر بالا: مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی فیبر می‌تواند به کاهش ریسک سنگ‌های صفراوی کمک کند. از مواد غذایی که برای کاهش ریسک ابتلا به سنگ کیسه صفرا مفید هستند، می‌توان به میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات، غلات کامل، پرتقال و نارنگی، آویشن، سیر و زنجبیل اشاره کرد.
- مصرف روغن‌های گیاهی: مصرف روغن‌های گیاهی مثل روغن‌زیتون، آفتاب‌گردان، کنجد و زردآلو به کاهش ریسک ابتلا به این سنگ کمک می‌کند.
- کاهش مصرف قند: برخی از مواد غذایی مانند شکر، شیرینی، نوشیدنی‌های گازدار، آبمیوه‌های نوشیدنی، قهوه و الکل ممکن است باعث بروز سنگ‌های صفراوی شوند.
- محدودکردن مصرف مواد غذایی با چربی بالا: مصرف بیش از حد مواد غذایی با چربی بالا مثل گوشت قرمز، ماهی چرب، پنیر و کره باعث افزایش ریسک ابتلا به سنگ صفرا میشود.
- رعایت اندازه و تعداد وعده‌های غذایی: رعایت تعداد وعده‌های غذایی در روز و محدودکردن حجم غذا در هر وعده می‌تواند به کاهش رعایت تعداد وعده‌های غذایی در روز و محدودکردن حجم غذا در هر وعده می‌تواند به کاهش ریسک سنگ‌های صفراوی کمک کند. سعی کنید 3 وعده اصلی و 2 وعده میان‌وعده در روز مصرف کنید. همچنین، در هنگام خوردن غذا، آهسته غذا بخورید و از خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم پرهیز کنید.
- مصرف مکمل‌های کلسیم: مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند به کاهش ریسک سنگ‌های صفراوی کمک کند. البته مکمل‌های کلسیم بهتر است تحت‌نظر پزشک مصرف شوند.
- مصرف مواد غذایی دارای ویتامین C: مواد غذایی دارای ویتامین C مانند پرتقال، گوجه‌فرنگی، ترشی، فلفل‌دلمه‌ای، برگ کاهو و برگ گل‌کلم را برای کاهش ریسک سنگ صفرا مصرف کنید.
- رعایت رژیم غذایی سالم: رعایت یک رژیم غذایی سالم، کمک به پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با چاقی و بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشارخون بالا می‌کند که می‌تواند در پیشگیری از این بیماری مفید باشد.
به‌طورکلی، برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا باید از یک رژیم غذایی سالم، متنوع و با میزان کافی از مواد مغذی تشکیل شده، استفاده کرد.
کیسه صفرا و رژیم غذایی
سنگ کیسه صفرا یکی از مشکلات شایعی است که ممکن است برای افرادی که تغذیه نامناسب و سبک زندگی نامناسبی دارند، ایجاد شود. اگرچه در بسیاری از موارد این بیماری نیاز به درمان دارد، اما با پیشگیری از آن، می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد.
برای پیشگیری، بهتر است یک رژیم غذایی سالم و متنوع را رعایت کرده، از خوردن غذاهای چرب، خوراکی‌های پر قند، نوشیدنی‌های شیرین و سبک غذاهای نامناسب پرهیز کرده و به مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، مواد مغذی و ویتامین C توجه کنید. بهتر است برای داشتن این رژیم غذایی از متخصص تغذیه و برنامه‌هایی که برایتان تجویز می‌کند استفاده کنید. سایت غفاری دایت یکی از سایت‌های تخصصی درزمینهٔ رژیم لاغری است که می‌توانید با خیال راحت از برنامه‌های غذایی آن‌که در قسمت رژیم من به شما ارائه میشود بهره ببرید.
همچنین، ورزش و تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند در پیشگیری از سنگ‌های صفراوی مؤثر باشد. درصورتی‌که علائمی از سنگ کیسه صفرا دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را برای شما تعیین کند.
سؤالات متداول
کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا یک اندام کیسه مانند کوچک است که در زیر کبد یافت میشود. هدف اصلی آن ذخیره و تغلیظ صفرا است. صفرا مایعی است که توسط کبد برای کمک به هضم چربی‌ها تولید میشود. این مایع از کبد از طریق مجموعه‌ای از کانال‌ها به نام مجاری صفراوی به کیسه صفرا منتقل میشود. صفرا در کیسه صفرا ذخیره و به‌مرورزمان غلیظ‌تر شده و باعث میشود چربی‌ها بهتر هضم شود.
چه علائمی ممکن است نشان‌دهنده سنگ‌های صفراوی باشند؟
علائم شامل درد شدید در ناحیه شکمی، تهوع و استفراغ، تب، زردی پوست و چشم و بی‌اشتهایی است.
سنگ‌های صفراوی چگونه تشخیص داده میشود؟
با انجام آزمایشات خون و انجام سونوگرافی تشخیص داده میشود.
آیا سنگ کیسه صفرا درمان‌پذیر است؟
بله سنگ کیسه صفرا درمان‌پذیر است و اگر درمان به‌موقع انجام شود، می‌تواند باعث پیشگیری از مشکلات جدی مانند التهاب کیسه صفرا شود.
چگونه می‌توان از سنگ کیسه صفرا پیشگیری کرد؟
تغییر سبک زندگی، مصرف یک رژیم غذایی سالم و متنوع و ورزش منظم
آیا تغییر در رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از سنگ کیسه صفرا کمک کند؟
بله تغییر در رژیم غذایی به‌منظور مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، مواد مغذی و ویتامین C می‌تواند به پیشگیری از سنگ‌های صفراوی کمک کند.
آیا سنگ کیسه صفرا، در گروه خاصی از افراد بیشتر شایع‌تر است؟
در بین زنان و افراد بالای 40 سال بیشتر دیده میشود، اما به هر سنی و هر جنسیتی ممکن است ابتلا کند. همچنین، افرادی که دارای چاقی، دیابت، بیماری‌های روده و کبد هستند، افرادی که در خانواده‌شان سابقه سنگ‌های صفراوی وجود دارد و افرادی که درگذشته عمل جراحی کیسه صفرا داشته‌اند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
آیا مصرف الکل می‌تواند باعث ابتلا به سنگ کیسه صفرا شود؟
بله مصرف الکل و مصرف داروهایی مانند دیورتیک‌ها و پروژسترون ممکن است باعث ایجاد سنگ‌های صفراوی شود.
آیا فشارخون بالا می‌تواند عامل ابتلا به سنگ‌های صفراوی باشد؟
بله فشارخون بالا می‌تواند به دلیل ایجاد تغییرات در کیفیت صفرا، باعث ایجاد سنگ‌های صفراوی شود.
آیا سنگ کیسه صفرا باعث سرطان کیسه صفرا میشود؟
بله درصورتی‌که سنگ باعث التهاب کیسه صفرا شود، ممکن است باعث افزایش خطر سرطان کیسه صفرا شود. به همین دلیل، درمان سریع و مؤثر سنگ‌های صفراوی بسیار مهم است.
سنگ کیسه صفرا چگونه دفع میشود؟
با تجویز داروها، شکسته‌شدن با موج اولتراسونیک و یا عمل جراحی کیسه صفرا دفع میشود.
آیا خوردن آبغوره برای سنگ کیسه صفرا مفید است؟
مطالعات نشان داده‌اند که خوردن آبغوره به‌تنهایی نمی‌تواند سنگ‌های صفراوی را درمان کند، اما می‌تواند به‌عنوان یکی از عوامل پیشگیری‌کننده از ابتلا به سنگ کیسه صفرا مفید باشد.
آیا سنگ‌های صفراوی خطرناک هستند؟
اگر سنگ بزرگ نشود، خطرناک نیست. اما درصورتی‌که سنگ بزرگ شود و باعث بروز درد، التهاب، عفونت، تشکیل پیوند در جریان باشد، ممکن است خطرناک باشد.