تاریخ : 1402/09/20

علائم حساسیت به شیر گاو، راهکارهای پیشگیری و درمان

حساسیت به شیر گاو شیر گاو یکی از رایج ترین دلایل حساسیت غذایی در کودکان است. خیلی از کودکان از سن ۳ سالگی به بعد دچار این حساسیت می شوند و از این زمان به بعد باید از مصرف شیر گاو و محصولات ساخته شده با شیر گاو (همچون پنیر، ماست، سرشیر و کره) و سایر محصولات حاوی شیر بپرهیزند. متاسفانه این به این معناست که آن ها در خطر از دست دادن منبع کلسیم و پروتئین محصولات لبنی هستند. احتمال بروز آلرژی به شیر و محصولات لبنی در کودکان تنها ۲ الی ۳ درصد است که در بیشتر موارد با افزایش سن این مشکل برطرف می شود. اما در ۲۰ درصد کودکان مبتلا به حساسیت به لبنیات این مشکل بعد از دوران بلوغ نیز همراه فرد باقی خواهد ماند.

آلرژی نوزادان به پروتئین شیرگاو 

اگرچه این نوع آلرژی در نوزادان با حساسیت های متداول به شیر که در کودکان و بزرگسالان دیده می شود کمی متفاوت است. اما از آنجایی که واکنش های آلرژیک مشابهی دارد به بررسی آن نیز می پردازیم. 

حساسیت به پروتئین گاوی که به اختصار تحت عنوان CMPA‌ نیز شناخته می شود از جمله واکنش های آلرژیک شایع در نوزادان است. دلیل عمده این نوع حساسیت به سیستم ایمنی نوزاد بر می گردد که در این موارد به فرآورده های گاوی و حتی برخی حیوانات دیگر نظیر بز نیز واکنش های آلرژیک نشان می دهد. البته این نوع بیماری اغلب مربوط به نوزادان و کودکان زیر یک سال است و به معده یا روده نوزاد آسیب وارد می کند.

علائم واکنش آلرژیک نوزادان به پروتئین شیر گاو

اکثر این نوع واکنش های آلرژیک مربوط به سیستم گوارشی نوزاد است که شامل دردهای شکمی، ریفلاکس یا استفراغ، یبوست، درد در زمان بلع و … بروز می نماید. در مواردی نیز واکنش های آلرژیک مربوط به سیستم تنفسی و مشکل در نفس کشیدن است و می تواند با علائمی نظیر آبریزش بینی و تنگی نفس بروز نماید. در بسیاری از موارد نیز دیده شده است که نوزاد دچار مشکلات پوستی نظیر کهیر و قرمزی، اگزما و خشکی و خارش و در نتیجه بی قراری می گردد. این علائم می تواند در پلک ها لب ها و … نیز بروز نماید.  در واکنش های حاد تر که می تواند منجر به شوک آنافیلاکسی شود شاهد گریه های شدید نوزاد یا بالعکس بی حالی و اختلالات خواب خواهیم بود.

تفاوت رفلاکس نوزادان با حساسیت آنها به شیر

در برخی از نوزادان مشاهده شده است که حساسیت به پروتئین شیر گاو و رفلاکس علائمی مشابهی در نوزاد دارند و بسیار دشوار است که این دو را از یکدیگر تشخیص داد. اما لازم است بدانید که رفلاکس نوزاد خود یکی از علائم یا واکنش های نوزاد به برخی از بیماری ها از جمله آلرژی به شیر می باشد. کودکانی که دچار مشکل رفلاکس هستند، لزوما به شیر حساسیت دارند ولی در مواردی نیز دیده شده است که این ریفلاکس به دلیل آلرژی به پروتئین شیر می باشد. 

مطلب پشنهادی: آشنایی با انواع آلرژی

حساسیت به شیر و لبنیات با چه علائمی شناخته می شود؟

شایع ترین ماده لبنی آلرژی زا به ویژه در کودکان شیر گاو است. اما در مواردی نیز دیده شده است که فرد به شیر سایر حیوانات نظیر گوسفند، شتر، بوفالو و حتی بز نیز واکنش های آلرژیک نشان می دهد. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که مشکلات عدم تحمل لاکتوز یا پروتئین شیر گاو هیچ ارتباطی با این نوع آلرژی ندارند و سه موضوع جداگانه هستند که نباید با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. اما در عین حال این ۳ مشکل دارای علائم نسبتا مشابهی هستند. 

واکنش های آلرژیکی نسبت به شیر و لبنیات معمولا چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف شیر یا فراورده های لبنی بروز می نماید. این علائم و واکنش ها می توانند جزئی یا شدید باشند که در موارد حاد می توانند زندگی فرد را تهدید کنند. بنابراین مهم است که نوع این واکنش ها را بشناسید و به موقع تشخیص دهید. علائم و واکنش های آلرژیک به شیر گاو از یک فرد تا فرد دیگر می تواند بسیار متفاوت باشد. اما به طور کلی این علائم در حالت های خفیف تر حساسیت، به شکل های زیر بروز می نمایند:

• خارش و کهیرهای پوستی

• ایجاد مشکل در تنفس و حتی سرفه

• تورم در ناحیه لب ها، گلو و زبان

• خس خس سینه

• استفراغ 

• درد های شکمی

• و…

در موارد حاد تر دیده شده است که فرد در هنگام مصرف لبنیات دچار واکنش های شدید نظیر شوک آنافیلاکسی شده است که می توانید بسیار خطرناک باشد. از علائم این مشکل می توان به غش کردن و ضعف ناگهانی، تغییر در صدا، تنگی نفس، مشکلات قلبی عروقی و برافروختگی فرد به ویژه در صورت اشاره کرد.

علل بروز واکنش های آلرژیکی به شیر و لبنیات

این نوع آلرژی بسیار متداول است و در اثر مصرف شیر و فرآورده های لبنی در بسیاری از افراد شامل کودکان حتی بزرگسالان بروز می نماید. البته درصد میزان حساسیت زایی شیر گاو در کودکان و شیرخواران بسیار بالاتر است و این موضوع اغلب تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا خواهد کرد. 

دلیلی اصلی حساسیت به شیر گاو می تواند واکنش سیستم ایمنی بدن نسبت به پروتئین های موجود در شیر و محصولات لبنی باشد. در شیر گاو در پروتئین اصلی وجود دارد که به آنها اصطلاحا پروتئین وی یا آب پنیر Whey همچنین کازئین Casein یا می گویند. دلیل واکنش های آلرژیک بدن افراد به شیر، وجود این دو پروتئین است که در اثر یک پاسخ ایمنی در بدن ایجاد می شود. زیرا سیستم ایمنی این دو ماده را به عنوان مهاجم شناسایی می کند و در نتیجه سعی می کند که به آنها حمله کند. 

علت واکنش های شدید بدن نسبت به شیر، پاسخ سیستم ایمنی به مصرف پروتئین های لبنی است که چون آنها را به عنوان مهاجم شناسایی میکند، آنتی بادی هایی به نام های ایمونوگلوبولین E و IgE تولید می نماید. این آنتی بادی ها در مواجهه با پروتئین شیر فعال می شوند و مواد شیمیایی تحت عنوان هیستامین را آزاد می کنند. هیستامین ماده ای است که موجب بروز واکنش های آلرژیکی و حساسیت در بدن انسان در هر سن و سالی می شود. 

چرا برخی افراد به شیر گاو حساسیت دارند؟

هر نوع ماده حساسیت زایی در بدن یک پاسخ ایمنی ایجاد می کند که منجر به تولید یک نوع آنتی بادی خاص می شود. به همین دلیل برخی افراد تنها به محصولات لبنی حساسیت دارند زیرا فقط این آنتی بادی (IgE) در بدن آنها وجود دارد. 

البته علل اصلی ایجاد آلرژی در افراد مختلف متفاوت است و هنوز به طور دقیق دلایل آن روشن نشده است. اما تحقیقات محققان نشان می دهد که سابقه های آلرژی در خانواده می تواند در بروز حساسیت در کودکان و نسل های بعدی موثر باشد. 

آلرژی به شیر و لبنیات خطرناک است؟

حساسیت به شیر در بیشتر مواد تنها با علائم ابتدایی و خفیف نظیر واکنش های پوستی و … بروز می نماید. اما در مواردی که حاد باشد می تواند سلامتی یا جان فرد را تهدید کند. این خطرناک بودن این واکنش های آلرژیک به عوامل مختلفی بستگی دارد که می تواند آن را به عامل خطر مبدل سازد. بطور مثال:

1. کودکانی که به شیر و لبنیات حساسیت دارند معمولا مستعد ابتلا به انواع آلرژی های دیگر نیز هستند. این موضوع می تواند فرد را در معرض خطرات و مشکلات ثانویه ای نظیر آسم و اگزما قرار دهد.

2. سن عامل موثری در خطرناک بودن این نوع آلرژی ها است. بطوریکه در کودکان خردسال و نوزادان بیشتر شاهد خطرات ناشی از این نوع حساسیت و علائم آن هستیم. 

3. افرادی که سابقه خانوادگی و ارث حساسیت به مواد لبنی را دارند بیشتر در معرض مشکلات جانبی مربوط به آن هستند.

4. احتمال بروز آلرژی در کودکانی که زودتر از موعد از غذاهای کمکی استفاده می کنند بیشتر است. بهتر است قبل از ۶ ماهگی به کودکان غذای کمکی داده نشود. 

5. مواجهه بدن افراد در سنین بسیار پایین با آنتی بیوتیک ها می تواند ریسک بروز آلرژی های غذایی به ویژه حساسیت به شیر را افزایش دهد. 

روش های تشخیصی

برای تشخیص این مشکل روش ها و آزمایش های مشخصی تعیین نشده است. اما با معایناتی که پزشک انجام می دهد و با در نظر گرفتن سابقه بیماری و نوع واکنش های آلرژیکی می توان آن را تشخیص داد. برخی از این روش ها عبارتند از:

آزمایش خون

در این نوع آزمایش خون، میزان آنتی بادی های IgE را بررسی می کنند. در صورت وجود مقادیر مشخصی از این آنتی بادی ها در بدن فرد، احتمال بروز واکنش های آلرژیک بسیار بیشتر خواهد بود.

خراش پوست

در این نوع تست مقداری از پروتئین شیر گاو را به داخل پوست تزریق می کنند. در صورتی که در آن ناحیه در زمان ۱۵ تا ۲۰ دقیقه تورم یا تاول ایجاد شود، حساسیت به پروتئین شیر تشخیص داده می شود.

راهکاری های پیشگیری و درمان حساسیت به شیر

محققان به این نتیجه رسیده اند که کودکانی که دوره شیرخوارگی طولانی تری دارند همچنین خانواده هایی که دارای حیوانات خانگی هستند، کمتر دچار خطرات و مشکلات ناشی از این نوع آلرژی ها می شوند.

اما راهکار هایی مختلف دیگری برای پیشگیری از ابتلا به این مشکل وجود دارند. به طور مثال حذف لبنیات از رژیم غذایی این افراد و در عین حال استفاده از مکمل ها به منظور تامین مواد مغذی موجود در شیر که برای سلامتی افراد حیاتی هستند.

برخی از این مکمل ها شامل کلسیم، ویتامین های D و B2 یا همان ریبوفلاوین می باشند که در افراد عادی به طور طبیعی با مصرف شیر و فراورده های لبنی تامین می شوند. 

راهکارهای پیشگیری و درمان کودکان و شیرخواران

کودکی که به شیر گاو حساسیت دارد باید از شیر مادر یا شیر خشک عاری از محصولات لبنی همچون شیر خشک سویا و شیر خشک هیدرولیزه استفاده کند، که در این موارد پروتئین مسبب حساسیت و آلرژی تجزیه می شود. شیر سویای حاوی کلسیم، ماست سویا، کاستارد سویا و توفو مکمل های مناسبی برای کودکان هستند. 

اما مصرف شیر جو دوسر و شیر برنج پیشنهاد نمی شود چون سطح پروتئین آن ها برای کودک در حال رشد خیلی کم است. یک اسموتی میوه ای خوشمزه که با شیر سویا حاوی کلسیم، ماست سویا و موز درست شده را امتحان کنید. محصولات سویا منبعی غنی از پروتئین با کیفیت در نظر گرفته می شوند. برخی از موثر ترین راهکارهای پیشگیری از بروز این نوع حساسیت و مدیریت آن عبارتند از:

• بررسی برچسب مواد غذایی پیش از مصرف آنها 

• مصرف آنتی هیستامین های ضعیف برای افرادی که حساسیت های خفیف دارند

• استفاده از اپی نفرین Epinephrine برای افرادی که مشکلات حاد تری دارند

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بهتر است در مواردی که بین حساسیت به شیر و یا عدم تحمل لاکتوز در کودک خود شک دارید، حتما با پزشک مشورت کنید. در صورت بروز واکنش های حساسیتی که باعث خارش و قرمزی پوست یا کهیر و درد شکم و … خود را نشان می دهند، حتما به پزشک مراجعه کنید تا بتوانید راهکارهای پیشگیری و درمان موثر تری را در پیش بگیرید.

اغلب افرادی که با این نوع حساسیت ها درگیر هستند با توصیه پزشک معالج خود بایستی واکنش های شدید آلرژیک را کنترل نمایند. در موارد حاد پزشک تزریق اپی نفرین را توصیه می نماید. همچنین روش استفاده از آن در منزل را به فرد یا خانواده او آموزش می دهد. 

مطلب پیشنهادی: معرفی مواد غذایی کنترل کننده آلرژی