تاریخ : 1402/04/26
آشنایی با گیاه اسفرزه ( 10 خاصیت درمانی + عوارض)
به موضوع جالبی در دنیای گیاهان خوش آمدید! در اینجا ما درباره یکی از گیاهان پرطرفدار و معجزه آسای دنیای گیاهان صحبت خواهیم کرد: "اسفرزه"، گیاهی علفی، چند ساله و به ارتفاع 10 سانتی متر. برگهای این گیاه کشیده، باریک، نوک تیز و کرک دار است که به علت فقدان ساقه، از روی زمین منشعب شدهاند. گلهای اسفرزه کوچک، سفید رنگ به صورت اجتماع سنبله و به حالت استوانهای به ارتفاع 2 سانتی متر بر روی دم گلهایی به طول تا 9 سانتی متر قرار گرفتهاند.
قسمت مورد استفادهی گیاه، دانههای آن است که قایقی شکل و نهایتاً تا سه میلیمتر طول دارند. دانههای گیاه به رنگ خاکستری مایل به صورتی بوده که دارای خطی قهوهای رنگ در طول قسمت مقعر میباشند. جالب است بدانید زمان جمع آوری این دانهها، اواسط تابستان است.
اسفرزه اصلیترین منبع فیبر محلول در جهان بوده و به دلیل خواص بیشماری که دارد، در درمان بسیاری از بیماریها مؤثر است. این گیاه به دلیل محتوای زیاد فیبر خود، مفید برای کنترل قند خون، کاهش کلسترول و پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی می باشد.
بسیاری از مردم به دلیل خواص شفابخش آن برای سلامتی، از این گیاه معجزه آسا استفاده میکنند. در این مطلب از غفاری دایت، ما قصد داریم که در مورد خصوصیات و خواص شفابخش اسفرزه بیشتر بدانیم و با فواید درمانی و معجزه آسای گیاه اسفرزه آشنا شویم.
اسفرزه (به انگلیسی:fleawort) با نام علمی Plantago ovata گیاهی از خانواده چاشنیان (Plantaginaceae) و جنس اسفرزه (Plantago) است. این گیاه در مناطق گرمسیری و معتدل قارهای و آسیای مرکزی و به ویژه در ایران، هند، پاکستان و افغانستان و همچنین در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی یافت میشود.
این گیاه، بومی ایران و هندوستان است و در کشورهای هم جوار نیز کشت میشود و از ایران، پاکستان و هندوستان به دیگر نقاط جهان صادر میگردد. اسفرزه در نواحی گستردهای از شمال ایران از دشت گرگان گرفته تا رودبار (بین چالوس و رشت)، گیلان بین منجیل و پاچنار (مسیر قزوین تا رشت)، لرستان، کردستان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، ایلام، پشت کوه مهران، شوش، فارس (تخت جمشید و لار)، کرمان (نزدیک بم)، مسجد سلیمان و بوشهر ایران، به وفور دیده می شود.
استفاده از اسفرزه به دوران باستان باز میگردد و در ادبیات قدیمی ایران نیز اشارههایی به خواص درمانی این گیاه وجود دارد. استفاده آن در اروپا، آمریکای شمالی، هندوستان و نیوزیلند بسیار زیاد بوده و چون انگلیسیها این گیاه را در بسیاری از جاها گسترش دادهاند، به نام پای مرد انگلیسی مشهور شده است.
در طول تاریخ، اسفرزه به عنوان یک داروی طبیعی برای درمان بسیاری از بیماریها مانند: یبوست، سرطان، دیابت، بیماریهای قلبی، التهابات دستگاه گوارش و پوستی به کار رفته است و در حال حاضر، به عنوان یک مکمل غذایی و داروی گیاهی در سراسر جهان شناخته می شود.
ترکیبات مهمی که در اسفرزه وجود دارند، شامل فیبر، مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم و آهن، ویتامینهای گروه B، کربوهیدراتها، پروتئینها و چربیهای نامحلول میباشند. همچنین از ترکیبات دیگر این گیاه میتوان به ساپونینها، اسلووین، پلیساکاریدها، فنولها و تاننها اشاره کرد. همه این ترکیبات باعث شده است که اسفرزه به عنوان یک داروی گیاهی و مکمل غذایی موثر در درمان بسیاری از بیماریها شناخته شود.
موسیلاژ به میزان 20 تا 30 درصد بر روی دانههای اسفرزه قرار گرفته است و تا 85 درصد حاوی آرابینوکسیلاز و مقدار کمی رامنوز میباشد که در اثر هیدرولیز، تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د - گالاکتوز، د - گالاکتورونیک اسید مینماید. همچنین دانههای این گیاه دارای روغن ثابت، پروتئین و مقدار بسیار کمی از ایریدوئید از جمله آکوبین هستند.
مهمترین اثرات گزارش شده اسفرزه عبارتند از: ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تب، آلرژی زا، ملیّن، هضم کننده ادرارآور، نفخ زا، محافظ کبد، بالا برندهی فشار خون، کاهش دهندهی کلسترول، کاهش دهندهی قند خون، پایین آورندهی پر فشاری خون، قابض، کاهش دهندهی اسید اوریک و مسهل.
تذکر مهم: توجه شود که در استعمال داخلی هیچوقت نباید تخم اسفرزه کوبیده شود، زیرا اگر کوبیده شود و خورده شود خطرناک است. خوردن در حدود 40 گرم تخم اسفرزه کوبیده شده موجب سرد شدن بدن و تخدیر و تنگی نفس و آشفتگی و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتی احتمالا منجر به مرگ میشود. لذا در این حالت از داروهای قی آور گرم نظیر آب عسل و نمک و یا سایر داروها استفاده میشود.
اسفرزه به عنوان یکی از منابع فیبر غذایی بسیار مهم است و مصرف آن میتواند در کاهش وزن و لاغری موثر باشد. مصرف اسفرزه میتواند احساس سیری و اشباع بیشتری را به همراه داشته باشد که ممکن است منجر به کاهش مصرف کالری و مواد غذایی باشد. همچنین فیبر موجود در این گیاه میتواند هضم و جذب مواد مغذی را بهبود دهد و از جذب چربیها در بدن جلوگیری کند. به همین دلیل، مصرف اسفرزه به عنوان یک مکمل غذایی مفید برای کاهش وزن سریع و لاغری توصیه میشود.
مصرف اسفرزه برای بانوان نیز میتواند فواید متعددی داشته باشد. این گیاه میتواند در درمان برخی مشکلات زنان مانند عفونتهای ادراری، کیست تخمدان، سندرم تخمدان چندتخمکی و پیشگیری از سرطان سینه موثر باشد. همچنین مصرف این گیاه میتواند بهبود عملکرد روده، جذب مواد مغذی و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. با توجه به فواید ذکر شده، مصرف اسفرزه به عنوان یک مکمل غذایی مفید برای بانوان توصیه میشود.
مصرف اسفرزه میتواند برای بهبود وضعیت پوست و موها مفید باشد. این گیاه حاوی مواد مغذی مهمی مانند ویتامینها، مواد معدنی و آنتیاکسیدانها است که میتواند به عنوان یک تغذیهکننده قوی برای پوست و موها عمل کند. همچنین، فیبر موجود در اسفرزه میتواند به تنظیم سطح هورمونها در بدن کمک کرده و از بروز مشکلات پوستی ناشی از تناسب این هورمونها جلوگیری کند. از دیگر فواید این گیاه میتوان به بهبود وضعیت پوست و موها، کاهش التهاب پوست و مقابله با پیری پوست اشاره کرد. به همین دلیل، مصرف اسفرزه به عنوان یک مکمل غذایی مفید برای بهبود وضعیت پوست و موها توصیه میشود.
مصرف اسفرزه در کودکان و نوزادان تحت 2 سال سن، به هیچ وجه توصیه نمیشود. در بین کودکان بالای 2 سال نیز، مصرف این گیاه باید با دقت و توصیه پزشک صورت گیرد. استفاده از این گیاه در مواردی مانند کمک به کنترل یبوست و بهبود عملکرد روده در کودکان با مشکلات گوارشی، مفید است. همچنین، مصرف اسفرزه در کودکان ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد، از جمله افزایش حجم مدفوع، گاز و نفخ شکمی، سردرد و تهوع. بنابراین، قبل از استفاده از این گیاه در کودکان، بهتر است با پزشک خود مشورت کرده و دستورالعملهای او رعایت کنید.
دم کرده آن برای تسکین درد سینه نافع است.
استفاده از اسفرزه در برخی افراد ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشد. برخی از این عوارض شامل افزایش حجم مدفوع، گاز و نفخ شکمی، اسهال، سردرد و تهوع میشوند. همچنین، برخی افراد ممکن است به دلیل حساسیت به این گیاه، علائمی مانند خارش، قرمزی و تورم داشته باشند. بنابراین، قبل از مصرف اسفرزه، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی، مصرف را متوقف کنید و به پزشک خود مراجعه کنید.
بهترین زمان برای مصرف اسفرزه، صبح و شب قبل از خواب است. در مصرف این گیاه، بهتر است با شروع بازرسی کمترین مقدار ممکن را مصرف کرده و سپس به تدریج حجم مصرف را افزایش داده و در نهایت به میزان مطلوب رسید. همچنین، بهتر است در هنگام مصرف این گیاه، حتماً به میزان کافی آب میل کنید تا از خشکی دهان و سوء هاضمه جلوگیری شود.
طریقه مصرف اسفرزه هم به دو صورت پودر و بذر وجود دارد. در صورتی که اسفرزه را به صورت پودر استفاده میکنید، معمولاً به صورت یک قاشق چایخوری پودر را در آب یا شیر مخلوط کرده و سپس نوشیدن میکنید. اما اگر از بذر اسفرزه استفاده میکنید، میتوانید آن را به صورت خشک یا با حل شدن در آب مصرف کنید. به هر حال، در هر دو حالت بهتر است دستورالعملهای روی بسته را رعایت کنید و از میزان مصرف بیش از حد اجتناب کنید.
برای بزرگسالان:
10 گرم (یک قاشق غذاخوری پُر) را در استکان ریخته و مقداری آب روی میریزیم؛ سپس آن را میل میکنیم. بلافاصله با کمی بعد از آن، یک یا دو لیوان آب دیگر میل میکنیم؛ چون موسیلاژهای اسفرزه، مقدار زیادی آب جذب میکند تا متورم شود؛ لذا در زمان خوردن آن باید مایعات زیادی مصرف شود تا عملکرد آن بهتر گردد.
برای بچهها:
میتوان نصف این مقدار را مصرف نمود. این میزان مصرف را میتوان صبح و شب تکرار کرد. فرآوردههای گیاهی فراوردههای متنوع و زیادی از اسفرزه در بازارهای اروپایی و به خصوص در انگلستان و بازارهای آمریکایی به صورت فرموله شده در دسترس هستند. در آمریکا از آن داروهای ملینی چون Metamucil تهیه میگردد که ملین خوبی است.
استفاده از اسفرزه به عنوان یک ماده غذایی سالم و مفید در رژیم غذایی، بسیار پرطرفدار است. این گیاه حاوی فیبر بالایی است که به معده کمک میکند تا از خوراکیها بهتر هضم شوند و از ایجاد چربی بیش از حد در بدن جلوگیری کند. همچنین، اسفرزه حاوی پروتئین، کربوهیدرات و ویتامینهای مختلفی از جمله ویتامین C، ویتامین B6 و فولات است.
بررسیها نشان میدهد که مصرف روزانه اسفرزه میتواند به کاهش خطر ابتلا به برخی بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبی، دیابت و چاقی کمک کند. همچنین، مصرف اسفرزه میتواند به بهبود عملکرد روده، کاهش التهابات بدن و بهبود سلامت پوست کمک کند.
در رژیم غذایی، میتوان از اسفرزه به عنوان یک ماده غذایی اصلی یا به صورت مکمل به رژیم غذایی اضافه کرد. برای مصرف بهتر، میتوان اسفرزه را به عنوان یک تکه خوراکی درون سالادها، سوپها یا غذاهای پخته شده استفاده کرد. همچنین، میتوان به صورت پودر یا کپسول نیز مصرف کرد. با این حال، باید توجه داشت که مصرف اسفرزه در برخی افراد ممکن است باعث عوارض جانبی شود و بهتر است قبل از استفاده، با پزشک خود مشورت کنید.
برای دریافت رژیم خود، همین حالا بر روی رژیم اختصاصی من کلیک کنید و برای کسب اطلاعات بیشتر با کلیک بر روی غفاری دایت، وارد سایت اصلی شوید.
اسفرزه گیاهی است که از خانواده سفرزهایان بوده و در برخی مناطق جهان به عنوان "اسپغول دانهای" نیز شناخته میشود. از آنجایی که این گیاه از طریق دانههای کوچکش مورد استفاده قرار میگیرد، بسیاری از مردم به دلیل خواص شفابخشش از آن استفاده میکنند.
اسفرزه به دلیل داشتن محتوای بالای فیبر و محلول در آب، برای کنترل قند خون، کاهش کلسترول و پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی مفید است. همچنین این گیاه میتواند در درمان یبوست، دیابت، التهاب روده و بسیاری از مشکلات گوارشی دیگر مورد استفاده قرار بگیرد.
در صورتی که میخواهید از خواص درمانی اسفرزه بهرهمند شوید، میتوانید آن را به عنوان یک مکمل غذایی در رژیم غذایی خود بهکار ببرید. همچنین میتوانید دانههای خشک شده گیاه را با آب مخلوط کرده و به صورت ژل یا لعاب به مصرف برسانید.
اگرچه اسفرزه برای بسیاری از افراد مفید است، اما برای برخی افراد مانند کسانی که به طور متوسط دچار مشکلات گوارشی یا دارای بیماریهای خاصی مانند سنگ کلیه هستند، ممکن است مصرف این گیاه مشکلاتی برای آنها ایجاد کند. همچنین برخی افراد ممکن است به این گیاه حساسیت داشته باشند، بنابراین قبل از مصرف آن، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
لعاب اسفرزه (پسیلیوم) به دلیل حاوی الیاف قوی و موثر، میتواند برای بهبود وضعیت پوست و مو مفید باشد. این الیاف قادرند ترشح چربی را کاهش داده و پوست را از سموم و آلودگیهای محیطی تمیز کنند. همچنین، این الیاف باعث افزایش حجم مایعات بدن میشوند و برای پوست، به عنوان یک ماده نرمکننده و آبرسان عمل میکنند.
به علاوه، مصرف لعاب اسفرزه میتواند بهبود رشد مو و جلوگیری از ریزش آنها را به دنبال داشته باشد. به این صورت که این الیاف به پوست سر کمک میکنند تا مواد غذایی بهتری را دریافت کنند و باعث تقویت ریشه مو میشوند. به هر حال، مصرف لعاب اسفرزه به تنهایی نمیتواند به مشکلات پوست و مو پایان دهد و باید با رعایت تغذیه مناسب، آبدهی کافی و استفاده از محصولات مراقبت از پوست و مو همراه شود.
مصرف اسفرزه در هنگام بارداری باید با احتیاط انجام شود. هر چند این گیاه میتواند برای بسیاری از زنان باردار مفید باشد، اما مصرف آن در برخی موارد مشکلاتی مانند افزایش قرمزی پوست، تب و خارش را ایجاد کند. بنابراین بهتر است قبل از مصرف آن، با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف اسفرزه در هنگام شیردهی باید با احتیاط انجام شود. هر چند این گیاه برای بسیاری از زنان شیرده مفید است، اما برخی ممکن است به این گیاه حساسیت داشته باشند و مصرف آن برای آنها مشکل ایجاد کند.